Với sự tham gia của Priyanka Chopra Jonas (phải), The White Tiger kể câu chuyện về một người đàn ông trè lên bậc thang xã hội của Ấn Độ sau khi trở thành tài xế cho một cặp vợ chồng giàu có

Trong một cảnh nhỏ trong bộ phim The White Tiger, đang phát hành trên Netflix, doanh nhân con nhà giàu Ashok (Rajkummar Rao) thốt lên với tài xế của anh, Balram Halwai (Adarsh Gourav), “ông biết nước Ấn Độ thật ấy.” Hai người họ đang ở Delhi dhaba — một nhà hàng dừng chân nhanh ở địa phương, trong số hàng trăm nhà hàng trải dài khắp miền bắc Ấn Độ – đánh chén món trông như một bữa ăn đơn giản. Balram có thể ăn kiểu bữa ăn như thế này thậm chí ít thường xuyên hơn. Nhưng Ashok mới từ Mỹ trở về, vợ là người Mỹ gốc Ấn, và choáng ngợp với triển vọng mà thị trường hơn một tỉ người này nắm giữ cho những ý tưởng kinh doanh mới của anh. Đối với anh, bữa ăn này là một bước nữa để hiểu được bức tranh ghép chính là quê hương của anh.

Giống như Ashok, các nhà làm phim ở phương Tây đã cố gắng bao năm để nhìn thấy và thể hiện “Ấn Độ thật” — tưởng tượng đó là xứ sở của những sự tương phản không thể biết được, đầy rẫy nghèo đói, cơ hội vô biên và sự huyền bí kỳ lạ. Và tất nhiên, những người da nâu. The White Tiger, dựa trên cuốn sách đoạt giải Man Booker năm 2008 của Aravind Adiga, có thể có hoặc không thể hiện được một Ấn Độ thực, nhưng chắc chắn thể hiện những người Ấn thực sự. Đối với Hollywood (và điện ảnh Anh), nơi Peter Sellers trong vai Hrundi V Bakshi trong The Party (1968) và Sir Alec Guinness trong vai Giáo sư Godbole trong A Passage to India (1984) có thể đánh nâu da mặt và cố gắng làm người Ấn, thì một bộ phim với dàn diễn viên và đoàn phim gần như toàn người Ấn Độ là một bước tiến.

Adarsh Gourav đảm nhận nhân vật Balram Halwai hài hước xấc xược, lật đổ và hoàn toàn không hối hận về bất kỳ hành động nào của mình, khi anh trèo lên bậc thang xã hội, từ vị trí tài xế riêng cho doanh nhân

Đạo diễn người Mỹ gốc Iran Ramin Bahrani của The White Tiger đã bật cười khi nói về điều này: “Lần đầu tiên trên trường quay, mọi người xung quanh đều trông giống tôi. Mọi người đều có màu da nâu, và chuyện như vậy trước giờ chưa từng xảy ra với tôi.” Đó là một quyết định có ý thức đối với bộ phim này, được sản xuất từ Mumbai, và với Priyanka Chopra Jonas, có lẽ là diễn viên Ấn Độ nổi tiếng nhất ở Hollywood hiện tại, là một trong những nhà điều hành sản xuất và ngôi sao chính (đóng vai Pinky, vợ của Ashok). Khi chủ đề ‘mặt nâu’ xuất hiện, Bahrani cũng chỉ ra một bộ phim gần đây hơn phạm tội: Mạng xã hội (2010), trong đó nhân vật doanh nhân người Mỹ gốc Ấn Divya Narendra do Max Minghella, có cha mẹ là người Anh gốc Trung Quốc, thủ vai.

Chọn diễn viên Ấn Độ tài năng

Điều này không có nghĩa là mọi thứ không hề thay đổi khi nói đến mối quan hệ Hollywood-Ấn Độ; chắc chắn đã trở nên chào đón tài năng Ấn Độ nhiều hơn. Trong hai thập kỷ qua, một số diễn viên giỏi đã thực hiện hành trình dài và khá thành công từ Mumbai đến Los Angeles hoặc London: ngoài Chopra Jonas, còn có Irffan Khan (The Namesake, Life of Pi, Slumdog Millionaire); Deepika Padukone (XXX: Return of Xander Cage); Anil Kapoor (Slumdog Millionaire, Mission Impossible: Ghost Protocol); Aishwarya Rai Bachchan (Pink Panther 2, Bride and Prejudice) và Amitabh Bachchan (The Great Gatsby). Và các nhân vật họ đóng không nhất thiết phải được viết là người Ấn Độ.

Ben Kingsley, Neena Gupta, và Supriya Pathak trong phim Gandhi (1982)

Tuy nhiên, mặc dù đây là một tin lớn ở Ấn Độ, những vai kể trên thường chớp nhoáng và bạn sẽ bỏ lỡ, và có thể do bất kỳ ai đóng. Baradwaj Rangan, nhà phê bình và biên tập viên từng đoạt giải thưởng quốc gia tại trang web điện ảnh hàng đầu Ấn Độ Film Companion cho biết: “Nhưng ít nhất đó là một khởi đầu. Có lẽ bộ phim [phương Tây] duy nhất trước đó sử dụng nhiều diễn viên và kỹ thuật viên Ấn Độ là Gandhi (1982), nhưng đó là xuất phẩm của Anh chứ không phải Hollywood,” ông nói thêm.

Aswin Punathambekar, giáo sư nghiên cứu truyền thông tại Đại học Virginia, và là tác giả của From Bombay to Bollywood: The Making of a Global Media Industry, nói rằng Anh luôn đi trước Mỹ khi tuyển diễn viên gốc Ấn Độ.

“Ngay cả trong một chương trình truyền hình nổi tiếng như The Great British Bake Off, đã có những thí sinh Ấn Độ và thậm chí là người chiến thắng. Và những diễn viên như Archie Panjabi và Sanjeev Bhaskar — họ đóng những vai chính thống chứ không chỉ là nhân vật người Ấn Độ,” ông lưu ý. Thật vậy, có một lịch sử lâu dài các ngôi sao Ấn Độ trong các xuất phẩm của Anh trải hàng thập kỷ, từ Shashi Kapoor trong The Householder (1963) của Merchant Ivory và Shakespeare Wallah (1965), đến Saeed Jaffrey trong nhiều vai diễn điện ảnh và truyền hình. Ngược lại, ngay cả bây giờ, Punathambekar nói, những người Mỹ gốc Ấn quen thuộc trên truyền hình như Padma Lakshmi và Mindy Kaling phải chịu gánh nặng đại diện — có nghĩa là “này, bạn cần phải nói cho tất cả người da nâu chúng ta đấy nhé,” ông bảo.

Slumdog Millionaire (2008) đã cho các hãng phim Hollywood thấy rằng phim về Ấn Độ được làm tốt có thể thu hút khán giả toàn cầu

Hơn nữa, trong khi các diễn viên đến từ Ấn Độ — chủ yếu là điện ảnh Hindi, tức Bollywood — dường như đang ngày càng tìm được những vai chính ở Hollywood, thì cách người Ấn Độ và chính đất nước Ấn Độ được miêu tả trong phim điện ảnh và chương trình truyền hình chính thống của phương Tây vẫn là một câu chuyện hoàn toàn khác. Và một câu chuyện có vấn đề hết sức lớn. Trong khi nhân vật Apu của Gia đình Simpsons — với giọng “Ấn” trầm do nam diễn viên da trắng Hank Azaria lồng tiếng — đã bị chỉ trích dữ dội, khiến Azaria phải từ chối vai diễn vào năm ngoái, thì sitcom The Big Bang Theory mới đây có nhân vật anh chàng mọt công nghệ Raj Koothrappali nói giọng nặng nề, rền rĩ ra vẻ là người Ấn Độ đích thực. Và nếu bao nhiêu đó là chưa đủ, sitcom này còn có biết bao mảng miếng đề cập đến hôn nhân sắp đặt và các gia đình có hàng chục người hầu, trong sự hài hước tinh tế như nện vào đầu.

“Hollywood luôn tiếp cận thế giới bên ngoài như thứ gì đó kỳ lạ,” Rangan nói, thêm rằng khi nào có một câu chuyện về Ấn Độ hoặc từ Ấn Độ, thì nó có xu hướng nghiêng về sự kỳ lạ. “Giống như Indiana Jones and Temple of Doom (1984) của Spielberg — được cho là lấy bối cảnh ở Ấn Độ, nhưng thực tế lại được quay ở Sri Lanka — cho thấy nền văn hóa man rợ của chúng ta với những người ăn rắn và não khỉ,” ông cười. Ông cũng trích dẫn các ví dụ như Eat, Pray, Love (2010), Ấn Độ tương đương với tâm linh, và The Best Exotic Marigold Hotel (2011) hết sức kỳ cục, về một ngôi nhà hưu trí cho những cựu công dân Anh ở Jaipur, “có vẻ như với người Ấn Độ chúng tôi ở đây là vô vị, nhưng với khán giả Anh, dường như giấc mơ Ấn Độ của họ đã thành hiện thực…”

Nhân vật anh chàng mọt công nghệ Raj Koothrappali do Kunal Nayyar đóng (trái) trong sitcom The Big Bang Theory

Hiệu ứng Triệu phú khu ổ chuột

Tất nhiên, có một bộ phim về Ấn Độ đã gây ra cơn địa chấn toàn thế giới trong những thập kỷ gần đây: Triệu phú khu ổ chuột đoạt giải Oscar (2008). Rangan tin rằng thành công của bộ phim do đó là một câu chuyện phổ biến lên tinh thần về một người đàn ông nghèo làm nên chuyện lớn. “Tất cả chúng ta đều cổ vũ kèo dưới chiến thắng bất chấp mọi bất lợi. Nếu phim này lấy bối cảnh trung tâm của châu Phi hoặc vành đai rỉ sét của Mỹ, miễn là một vùng đất nghèo nàn, nó sẽ nhận được phản ứng tích cực tương tự,” ông nói.

Punathambekar lưu ý rằng Slumdog Millionaire đã đóng vai trò bước ngoặt, ở chỗ nó cho các hãng phim Hollywood thấy rằng phim hay về Ấn Độ và với các nhân vật chính là người Ấn Độ có thể thu hút khán giả toàn cầu, mà đó là còn chưa kể người châu Á (trong và ngoài Hoa Kỳ). Ông còn nói bộ phim này đã mở đường cho sự nổi lên của những gương mặt và giọng nói Nam Á mới ở Mỹ, chẳng hạn như Kaling, Aziz Ansari, và bây giờ là Hasan Minhaj.

Theo phong cách kinh điển phương Tây, Eat Pray Love của Julia Roberts (2010) coi Ấn Độ ngang với tâm linh

Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra rằng Ấn Độ vẫn còn xa mới đúng xét những gì đã có trên truyền hình và điện ảnh phương Tây — và có sự khác biệt rất rõ ràng giữa cách Hollywood xem Ấn Độ là một thị trường phòng vé với việc xem Ấn Độ là nguồn cung cấp tài năng và câu chuyện. Ông nói: “Ấn Độ được coi là đã chín muồi cho các mối quan hệ hợp tác sản xuất và phân phối — đây là một thị trường giá trị, chỉ sau Trung Quốc. Nhưng liên quan đến cách kể chuyện, chúng ta có một chặng đường dài mới đi đến đây.”

Cũng cần nhớ rằng những bộ phim về Ấn Độ thu hút được sự chú ý của quốc tế, như Slumdog Millionaire và The White Tiger, thường là những bộ phim chuyển thể từ sách viết bằng tiếng Anh, cũng chủ yếu hướng đến khán giả quốc tế. Do đó, các môtíp phổ biến nhất mà chúng giới thiệu hoặc liên quan đến việc đặt để Ấn Độ là một nơi thức tỉnh tinh thần, hoặc say mê thứ được coi một cách miệt thị là “kích dục thương hại” (poverty porn) — hãy nghĩ đến số lượng tiểu thuyết về khu ổ chuột ngột ngạt ở Mumbai hoặc Phân chia giai cấp dữ dội ở New Delhi. Không cần phải nói cũng biết “Ấn Độ thật” đâu chỉ là những chủ đề này.

Đạo diễn người Mỹ gốc Iran Ramin Bahrani của The White Tiger, dựa trên cuốn sách đoạt giải Man Booker năm 2008 của Aravind Adiga

Trở lại với The White Tiger, Bahrani cho biết ông bị thu hút bởi nhân vật Balram Halwai vì tính hài hước xấc xược, lật đổ và hoàn toàn không hối hận về bất kỳ hành động nào của mình, khi anh trèo lên bậc thang xã hội, từ vị trí tài xế riêng cho doanh nhân. Trong khi đó, nói chung ông thích giọng điệu của cuốn tiểu thuyết. “Bộ phim rất vui và hài hước, nhưng có một cơn thịnh nộ âm ỉ bên dưới mà tôi nghĩ mọi người trên khắp thế giới có thể cảm nhận được, đặc biệt nếu họ chán ngán và mệt mỏi khi phải làm tôi tớ cho những con người khác, hoặc xã hội và các thế lực kinh tế ghét bỏ họ.”

Tuy nhiên, trong khi câu chuyện cố gắng đưa ra một cái nhìn yếm thế về hệ thống giai cấp phức tạp của Ấn Độ, nó cũng là câu chuyện người giàu-là-kẻ xấu và người nghèo-là-người tốt hơi giản đơn. (Mà chẳng phải bản thân hệ thống đẳng cấp khét tiếng của Ấn Độ là một trong những câu chuyện kỳ lạ nhất về đất nước này trên trường quốc tế sao?). Vì vậy, về nhiều phương diện, không có gì thực sự thay đổi cả.

Đạo diễn Ramin Bahrani chỉ đạo trên trường quay

Punathambekar nói: “Tôi chỉ có thể hy vọng sẽ có nhiều cuộc trò chuyện hơn nữa về Ấn Độ và Nam Á với Kamala Harris trên chính trường.” Nhưng ông tin rằng những bộ phim như Slumdog Millionaire và The White Tiger là những ngoại lệ hiếm hoi, và thị trường phương Tây chưa sẵn sàng đón nhận những câu chuyện thường ngày của Ấn Độ. “Nếu nói, [khán giả Mỹ] xem chương trình này trên Netflix, và kênh này cung cấp nhiều nội dung Ấn Độ hơn dựa trên lịch sử này, họ có thể khám phá nhiều nội dung Ấn Độ thông thường hơn. Nhưng tôi không nghĩ họ có khả năng trả tiền mua vé để xem nội dung như vậy ở rạp chiếu.”

The White Tiger hiện phát trên Netflix toàn thế giới.