Cảnh từ bộ phim One Second của Trương Nghệ Mưu, trong đó nam diễn viên Phạm Vĩ (trái) đóng vai người chiếu phim cố gắng sửa chữa một cuộn phim, nam diễn viên Trương Nghi (phải) đóng vai tội phạm bỏ trốn để cố xem được bộ phim có cảnh quay con gái anh và nữ diễn viên Lưu Hạo Tồn (giữa) đóng vai cô bé mới lớn đầy rắc rối

Từ Cinema Paradiso của đạo diễn người Ý Giuseppe Tornatore đến Dunkirk của đạo diễn người Mỹ gốc Anh Christopher Nolan, những bộ phim nhựa — phim được đưa lên màn ảnh — đã làm say lòng biết bao thế hệ khán giả và những nhà làm phim hàng đầu thế giới.

Giờ đây, Trương Nghệ Mưu — đạo diễn Trung Quốc đầu tiên mang về giải Gấu Vàng của Liên hoan phim quốc tế Berlin cho phim Cao lương đỏ năm 1988 — cũng tôn vinh kỹ thuật điện ảnh xưa cũ này.

Trong buổi ra mắt phim mới nhất One Second do ông đạo diễn, khởi chiếu khắp Trung Quốc Đại lục vào thứ sáu 4/12, xem phim — một hình thức giải trí từ thành phố đến làng quê khi các hoạt động văn hóa thiếu hụt vào những năm 1970, thời kỳ bối cảnh của bộ phim mới này — là trọng tâm của cốt truyện, bất kể việc xem phim chớp nhoáng đến mức nào.

Đạo diễn Trương ấn tượng trước đôi mắt to tròn biết nói và nội lực của Lưu Hạo Tồn phù hợp với vai một cô gái nông thôn hoang dã nhưng thuần khiết

Quy tụ các diễn viên gạo cội Trương Nghi và Phạm Vĩ cũng như nữ diễn viên trẻ Lưu Hạo Tồn, câu chuyện mở ra với một tên tội phạm trên đường đào tẩu, chạy trốn băng qua sa mạc nguy hiểm ở tỉnh Cam Túc, tây bắc Trung Quốc để xem một bộ phim chỉ chứa một giây cảnh quay đứa con gái 14 tuổi của mình.

Bộ phim dài 104 phút với Trương Nghi trong vai tội phạm và Phạm Vĩ trong vai người chiếu phim đã nhận được 7,9/10 điểm trên hạ tầng bình phim nổi tiếng Douban của Trung Quốc.

Bắt đầu sự nghiệp điện ảnh với tư cách là một nhà quay phim, Trương Nghệ Mưu cho biết từ lâu ông đã muốn khắc họa thời đại phim nhựa truyền thống thông qua một câu chuyện chân thực và giản dị.

Cảnh dân làng trong phim nô nức tự mang ghế đi xem phim

“Sau khi kỷ nguyên phim nhựa kết thúc, tất cả chúng ta đều bước sang kỷ nguyên kỹ thuật số này. Ký ức về phim nhựa chìm khuất trong màn sương thời gian. Tôi e rằng nhiều đạo diễn trẻ hầu như không sử dụng hoặc thậm chí xem phim nhựa,” đạo diễn Trương nói trong phỏng vấn với các nhà báo Trung Quốc sau buổi công chiếu ở Bắc Kinh tại Trung tâm Tư liệu điện ảnh Trung Quốc vào tuần trước.

Bị thúc đẩy bởi nỗi hoài niệm, Trương Nghệ Mưu đã mời biên kịch từng đoạt giải thưởng Trâu Tĩnh Chi, nổi tiếng với những bộ phim bom tấn hoành tráng như The Grandmaster của Vương Gia Vệ — chấp bút kịch bản vào năm 2018.

Câu chuyện được hoàn thành trong một thời gian ngắn, việc quay phim chủ yếu diễn ra trên sa mạc Gobi ở Đôn Hoàng, mất 46 ngày của cả đoàn. Nhưng việc chọn nhân vật nữ chính, một thiếu niên có cuộc sống khó khăn vất vả chăm sóc em trai của mình — mất nhiều thời gian hơn.

Phạm Vĩ trong vai người điều khiển máy chiếu phim

Trương Nghệ Mưu nhớ lại việc tuyển diễn viên bắt đầu khoảng ba năm trước, khi êkíp đang chọn một gương mặt mới để đóng vai công chúa trẻ trong bộ phim võ thuật Shadow năm 2018 của ông. Đây là một cột mốc quan trọng giúp đạo diễn phục hồi sau thất bại hợp tác Trung-Mỹ The Great Wall.

Với kịch bản ban đầu được điều chỉnh, vai công chúa cuối cùng đã thuộc về nữ diễn viên hạng A Quan Hiểu Đồng, nhưng thủ tục tuyển chọn quy mô lớn đã giúp Trương Nghệ Mưu phát hiện ra Lưu Hạo Tồn, khi đó là học sinh trung học đang chuẩn bị cho kỳ thi tuyển sinh đại học nghệ thuật.

Lưu Hạo Tồn đã được chọn cho One Second sau khi nhóm tuyển diễn viên của Trương Nghệ Mưu thử khoảng 3.000 ứng viên, và vị đạo diễn ấn tượng trước đôi mắt to tròn biết nói và nội lực của Lưu Hạo Tồn phù hợp với vai một cô gái nông thôn hoang dã nhưng thuần khiết.

Trong One Second, cuộn phim bị kéo lê trên con đường đất dài hàng chục mét

“Cô ấy trước giờ chưa từng đóng phim, thậm chí là phim ngắn hay quảng cáo,” đạo diễn giải thích.

Trong phim, nhân vật của Lưu đụng phải nhân vật tội phạm của Trương Nghi khi cô bé tìm cách ăn trộm cuộn phim để làm tấm che đèn bàn, sau khi em trai cô vô tình làm cháy tấm bìa mượn từ một người hàng xóm. Thật trùng hợp, cuộn phim có đoạn phim dài một giây về con gái của tên tội phạm.

Với một câu thoại cho biết con gái của tội phạm đã chết, khiến cho đoạn phim đó là hình ảnh cuối cùng của cô ấy còn lại trên đời, hai con người cô đơn hiểu được cuộc sống khốn khổ của nhau, nảy sinh tình cảm cha con.

Bên cạnh việc khám phá nhân tình, lấy bối cảnh thời đại khó khăn và đầy biến động, một đặc điểm nổi bật trong hầu hết các phim của Trương Nghệ Mưu, từ Đèn lồng đỏ treo cao (1991) đến Về nhà (2014), điều khiến One Second trở nên đặc biệt là nó làm nổi bật công việc sửa chữa phim hỏng — một kỹ năng có thể sẽ sớm mất đi.

Đoạn phim đó là hình ảnh cuối cùng còn lại trên đời của con gái kẻ phạm tội: hai con người cô đơn hiểu được cuộc sống khốn khổ của nhau, nảy sinh tình cảm cha con

Trong One Second, cuộn phim bị kéo lê trên con đường đất dài hàng chục mét. Dân làng thất vọng rằng họ sẽ không bao giờ được xem bộ phim bom tấn Heroic Sons and Daughters. Nam diễn viên Phạm Vĩ, đóng vai người chạy máy chiếu, thuyết phục dân làng chống sào treo phim lên, dùng nước sạch để rửa rồi lau khô phim ướt bằng cách quạt phe phẩy từ từ và nhẹ nhàng.

Trương Nghệ Mưu nói: “Tôi tin rằng ngày nay ít đạo diễn biết những phương pháp này hơn tôi. Thiếu hụt thiết bị và bị hạn chế bởi môi trường tồi tàn, chúng tôi đã phải ‘phát minh’ ra những cách riêng để xử lý phim.”

Sinh ra ở Thiểm Tây, Trương Nghệ Mưu thể hiện niềm đam mê nhiếp ảnh vào những năm đầu tuổi 20 khi làm công nhân nhà máy bông ở Hàm Dương, tỉnh Thiểm Tây. Dành dụm tất cả tiền bạc, và thậm chí bán cả máu, Trương Nghệ Mưu đã mua chiếc máy ảnh đầu tiên và phát triển các kỹ năng phòng tối của mình.

One Second trở nên đặc biệt là nó làm nổi bật công việc sửa chữa phim hỏng: cảnh dân làng chống sào treo phim lên, dùng nước sạch để rửa rồi lau khô phim ướt bằng cách quạt phe phẩy từ từ và nhẹ nhàng

Với năng khiếu nghệ thuật, Trương Nghệ Mưu được nhận vào Học viện Điện ảnh Bắc Kinh chuyên ngành quay phim năm 1978, năm thứ hai sau kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia được phục hồi.

Khi được hỏi liệu ông có thích những câu chuyện lấy bối cảnh từ những năm 1960 đến 1970 hay không, đạo diễn nói: “Tôi không đặc biệt ủng hộ bất kỳ giai đoạn lịch sử nào. Đối với tôi, quá khứ đã qua rồi. Tất cả chúng ta đều nên hướng tới phía trước. Tôi mong muốn và tin tưởng vào ngày mai của Trung Quốc sẽ tốt hơn.

“Bộ phim này nói về quá trình trưởng thành và thời niên thiếu của tôi.”

Đạo diễn Trương Nghệ Mưu trên trường quay One Second: “Bộ phim nói về quá trình trưởng thành và thời niên thiếu của tôi”

“Đây như một bức ‘thư tình’ mà đạo diễn Trương viết để kỷ niệm thời đại phim nhựa. Một tác phẩm nghiêm túc như thế có thể nhắc bạn rằng điện ảnh không chỉ là giải trí mà còn khơi dậy những suy nghĩ sâu sắc,” một người xem trên Douban bình luận.