Năm vừa rồi Trung Quốc đã sản xuất 47 bộ phim điện ảnh được chiếu ở các rạp nước ngoài, trong số đó hết 46 phim là hợp tác sản xuất. Các bộ phim này đem về 3,52 tỉ nhân dân tệ (542 triệu USD) doanh thu phòng vé, tăng 26,9% so với một năm trước.

Tuy nhiên, chỉ riêng The Karate Kid (phát hành ở Việt Nam với tựa đề Siêu nhí Karate) đã mang về 2,36 tỉ nhân dân tệ từ phòng vé, chiếm 67,2% tổng doanh thu phòng vé nước ngoài của Trung Quốc. Và trong 479 bộ phim khác mà Trung Quốc sản xuất trong năm rồi, không phim nào kiếm được tiền từ nước ngoài.

Trong khi đó, Trung Quốc đại lục chỉ cho phép nhập khẩu 20 phim nước ngoài mỗi năm, dù nhiều người đã thưởng thức việc các bộ phim này được phân phối trên toàn quốc thông qua Internet và DVD không có bản quyền. Năm 2010, các phim nhập khẩu kiếm được 4,44 tỉ nhân dân tệ, trong khi phim Trung Quốc thu về 5,73 tỉ nhân dân tệ.

The Karate Kid chiếm 67,2% tổng doanh thu phòng vé nước ngoài
của Trung Quốc năm 2009

Tổng doanh thu phòng vé Trung Quốc đã vọt lên 10,17 tỉ nhân dân tệ, tăng 63,9% so với năm 2009.

“Tôi nghĩ doanh thu phòng vé của đại lục sẽ tăng đến 20 tỉ nhân dân tệ vào năm 2015,” Khương Dân Chân, chủ tịch của Hiệp hội các nhà sản xuất phim Trung Quốc, nói tại Hội nghị thượng đỉnh của các nhà sản xuất phim quốc tế vào cuối tháng 4 vừa qua.

Rào cản thị trường

Thị trường điện ảnh Trung Quốc rất hứa hẹn, nhưng những bộ phim nước ngoài muốn trở thành một phần của thị trường này phải đối mặt không chỉ với hạn ngạch nhập khẩu hàng năm, mà họ cũng chỉ được chia 13-20% lợi nhuận từ phòng vé mà các bộ phim của họ kiếm được ở Trung Quốc. Phim Trung Quốc và các phim hợp tác sản xuất có thể lấy được khoảng 43% lợi nhuận từ phòng vé.

Vu Đông, CEO của tập đoàn điện ảnh được niêm yết trên sàn Nasdaq – Bona, tin rằng các bộ phim hợp tác sản xuất mở ra một con đường cho các nhà sản xuất Trung Quốc và nước ngoài kiếm nhiều tiền hơn. Họ không phải đối mặt với bất cứ hạn ngạch nào và không bị hạn chế bởi phần chia tương đối thấp từ phòng vé Trung Quốc. Cũng vậy, các kênh mua bán và phân phối nước ngoài có thể mở cửa cho các công ty điện ảnh của Trung Quốc.

Nhưng một số người lại không nghĩ đây là ý tưởng tốt. “Tôi nghĩ các bộ phim đồng sản xuất là một tấn bi kịch lớn,” theo Cao Quần Thu, vị đạo diễn nổi tiếng từng làm nên bộ phim Phong thanh thu về 220 triệu nhân dân tệ ở Trung Quốc đại lục.

Đạo diễn Cao nói cho đến nay vẫn chưa có bộ phim hợp tác sản xuất nào đạt được thành công lớn ở cả Trung Quốc lẫn nước ngoài.

The Karate Kid kiếm được 50 triệu nhân dân tệ (7,7 triệu USD) ở Trung Quốc, nhưng được hơn 210 triệu USD ở Mỹ. Bộ phim về thảm họa Đường Sơn đại địa chấn (Aftershock) của đạo diễn Phùng Tiểu Cương thu về 670 triệu nhân dân tệ ở Trung Quốc, nhưng chỉ được khoảng 30 triệu tệ từ thị trường nước ngoài.

Những khác biệt về văn hóa

“Vấn đề lớn nhất của các bộ phim hợp tác sản xuất là chúng kết hợp những nền văn hóa khác nhau,” theo Đỗ Dương, tổng giám đốc của Sky Land Film.

The Dragon Pearl – một trong những bộ phim hợp tác sản xuất
của Trung Quốc vừa được phát hành trong tháng 3/2011

James F. Kenny, phó giáo sư của trường Báo chí và Truyền thông thuộc Đại học Hồng Kông Trung Quốc, nói với Global Times rằng ông nghĩ những đề tài mang tính toàn cầu sẽ giúp khán giả nước ngoài dễ thưởng thức các bộ phim Trung Quốc hơn.

“Vấn đề phụ đề là một thách thức đối với khán giả Mỹ,” theo Mike Ellis, chủ tịch và là giám đốc quản lý khu vực châu Á-Thái Bình Dương của Hiệp hội Điện ảnh Mỹ. Nhưng ông nói rằng các bộ phim hợp tác sản xuất có thể đạt được thành công từ khán giả hai bên.

“Kiếm được nhiều tiền chắc chắn là yếu tố then chốt của các nhà làm phim Hollywood,” ông Ellis nói.

Vương Phượng Lân, tổng thư ký của Hiệp hội các nhà sản xuất phim Trung Quốc, tiết lộ rằng chính sách dành cho các bộ phim hợp tác sản xuất sẽ sớm được thay đổi để phản ánh quyết tâm của chính phủ nhằm thu hút thêm nhiều công ty điện ảnh nước ngoài đến Trung Quốc.

Nhưng với khán giả, nội dung là vấn đề duy nhất.

Vu Đông đã đưa ra một giải pháp thực tế cho các bộ phim đồng sản xuất. “Nếu đạo diễn khiến cho một cậu bé người Mỹ đánh bại một cậu nhóc Nhật trong The Karate Kid, có lẽ khán giả Trung Quốc sẽ thích xem,” ông nói.

Kết hợp những thế mạnh

Theo quan điểm của Vu Đông, bán phim Trung Quốc cho các nhà thu mua nước ngoài với giá thấp trong năm đến mười năm là giai đoạn cần thiết đầu tiên để các bộ phim Trung Quốc tiến ra hải ngoại; các phim hợp tác sản xuất và theo sau đó là phim Trung Quốc chia sẻ các kênh phân phối toàn cầu là giai đoạn tiếp theo; và giai đoạn cuối cùng sẽ là các nhà đầu tư nước ngoài bỏ tiền vào phim Trung Quốc, và cả hai phía cùng làm việc với nhau để mở rộng thị trường điện ảnh châu Á.

“Mỹ và Trung Quốc, là các thị trường điện ảnh đứng nhất nhì thế giới, phải hợp tác với nhau,” ông Vu nói thêm rằng làm phim Trung Quốc bằng tiếng Anh và để các nhân vật Trung Quốc theo phong cách Hollywood là một phương pháp khả thi để hợp tác sản xuất thành công.

“Những bộ môn nghệ thuật khác nhau chắc chắn có thể liên kết,” theo Richard Park, cố vấn trưởng của Cục Tuyên truyền Phát thanh và Truyền thông thuộc văn phòng liên lạc của Cơ quan Truyền thông Hàn Quốc ở Trung Quốc nói với Global Times

“Nhưng các nhà làm phim phải chuyển mỗi bộ phim thành một khối hỗn hợp hoàn hảo cấu thành từ các nền văn hóa khác nhau, như một món cocktail ngon lành,” ông Park nói. “Chỉ một bộ phim hợp tác sản xuất được làm ra theo cách này mới có thể được khán giả ở cả Trung Quốc và nước ngoài đánh giá cao.”

Aurora, một bộ phim khoa học viễn tưởng do hãng Dahan Media của Trung Quốc và Redwire Pictures của Hollywood hợp tác sản xuất, cũng đã được công bố tại cuộc họp thượng đỉnh.

“Trung Quốc có tiềm năng thị trường lớn, và Hollywood có chuyên môn,” đạo diễn Cao nói với Global Times. “Họ có mọi lý do để hợp tác với nhau. Và nếu họ thật sự có thể chung tay, bộ phim họ hợp tác sản xuất trong tương lai chắc chắn có thể trở thành một bom tấn thành công toàn cầu!”