Năm ngoái, tỷ suất người xem buổi phát sóng trực tiếp lễ trao giải
thưởng thường niên của Viện hàn lâm thiệt hại nặng, mà thủ phạm chẳng ai
khác hơn chính là Viện hàn lâm. Trong số các đề cử Phim hay nhất, American Sniper của Clint Eastwood là phim duy nhất thu hơn 100 triệu đôla ở Bắc Mỹ. The Imitation Game là đấu thủ có thu nhập cao thứ nhì với 91,1 triệu, còn không phim nào khác với tới được dù chỉ 60 triệu.
Đã quá rõ là Oscar cần làm gì đó để hồi sinh hứng thú với buổi lễ trao
giải, và với số lượng nhiều phim đa dạng thể loại được giới phê bình ca
ngợi trong năm 2015, chúng ta đặt câu hỏi, “có phải Oscar trở nên theo
dòng trào lưu?” bằng cách đề cử một nhúm các tác phẩm này. Câu trả lời
vang rền “phần nào là vậy” khi những bom tấn phòng vé như
Mad Max: Fury Road,
The Martian, và
The Revenant
dẫn đầu cả đám về số lượng đề cử. Với bao nhiêu hứng thú dành cho những
phim này, tỷ suất người xem truyền hình trực tiếp sẽ không là vấn đề
của Viện hàn lâm năm nay.
Tuy nhiên, vậy không có nghĩa Viện hàn lâm đã giải quyết được mọi rắc
rối về hạng mục Phim hay nhất. Nói với tất cả sự thật lòng, quy trình
tuyển chọn đã gây rối rắm còn nhiều hơn nữa. Sau màn thất bại một nửa hồi năm
ngoái, có tin đồn rằng Oscar cân nhắc quay lại với việc chỉ năm đề cử
Phim hay nhất, như trước năm 2009. Sau khi xem xét việc thực hiện của họ
trong sáu năm qua, có một lập luận cho rằng chỉ nên có năm phim được
vinh dự đề cử Phim hay nhất.
Thất bại trong thử nghiệm mở rộng Căn nguyên của tất cả những chuyện này có thể quy cho một phim:
The Dark Knight.
Bất chấp được khán giả thông thường lẫn giới phê bình chuyên nghiệp
khen ngợi là người làm thay đổi cuộc chơi mang tính cách mạng (như các
bom tấn được đề cử Oscar trước đó), siêu phẩm siêu anh hùng của
Christopher Nolan không nằm trong số năm phim được chọn đề cử Phim hay
nhất. Để đối phó với phản ứng dữ dội sau đó, Viện hàn lâm công bố họ sẽ
mở rộng hạng mục Phim hay nhất lên 10 phim, để có thể dung hợp hơn và
mời nhiều phim trào lưu tham dự cuộc vui hơn. Đây là quy trình diễn ra
năm 2009 và 2010, sau đó Viện hàn lâm lại thay đổi quy định.
Bắt
đầu từ năm 2011, họ thiết lập một thang trượt cho hạng mục Phim hay
nhất, trong đó có thể đề cử từ năm đến 10 phim. Họ khẳng định rằng như
thế này thì “uy tín” của một đề cử không hề giảm. Danh sách đề cử chung
cuộc sẽ được định đoạt từ vòng bầu chọn đầu tiên. Mỗi năm, số lượng đề
cử Phim hay nhất sẽ biến thiên tùy theo có bao nhiêu phim chiếm một tỷ
lệ nhất định nào đó. Kiểu hệ thống đầu phiếu ưu tiên này cũng được Hiệp
hội các nhà sản xuất phim Mỹ sử dụng, tuy nhiên họ cho phép các thành
viên liệt kê 10 phim trên phiếu bầu. Viện hàn lâm chỉ có năm chỗ khi bắt
đầu tiến hành bầu chọn.
Sylvester Stallone, trái, trong phim Creed, vai diễn đem lại cho ông đề cử Nam diễn viên phụ xất sắc
Từ khi thang trượt được đưa ra, Oscar chưa bao giờ có đủ 10 đấu thủ Phim
hay nhất. Hai năm gần đây nhất (2014 và 2015) chỉ có tám, dù còn vô số
phim có thể phù hợp cho hai suất còn lại. Chẳng hạn, nhiều khán giả sẽ
vui sướng nếu
Star Wars: The Force Awakens đình đám và
Creed được đề cử.
Straight Outta Compton được đón nhận nồng nhiệt lẽ ra cũng thế, còn bộ phim chính kịch lãng mạn
Carol có
rất nhiều người ủng hộ trong cộng đồng điện ảnh. Viện hàn lâm gậy ông
đập lưng ông khi nói họ CÓ THỂ đề cử 10 phim, rồi không làm vậy. Tất tật
chỉ làm dấy lên câu hỏi tại sao một số phim nào đó bị loại.
Và
rất nhiều lần, quy mô đề cử mở rộng có một vài lựa chọn đáng ngờ, ngay
cả trong những năm theo hệ thống đầu phiếu ưu tiên. Đề cử Phim hay nhất
năm 2009
The Blind Side và
Extremely Loud and Incredibly Close năm
2011 khiến nhiều người trợn tròn mắt hơn là vui mừng. Không ai nói quay
lại với năm đề cử thì sẽ có kết quả hoàn hảo (lịch sử đã chứng minh), nhưng thu nhỏ quy mô sẽ làm được cái việc loại bỏ một số vấn
đề với quy trình hiện tại. Nếu Oscar nói chỉ có thể chọn năm, thì sẽ
vẫn có những phim bị hất hủi, nhưng ít ra họ có một bản liệt kê đầy đủ
để chọn từ đó.
The Revenant dẫn đầu cuộc đua với sáu đề cử, trong đó có Phim hay nhất
Cuộc đua càng kèn cựa thì càng hào hứngKhi mùa giải
thưởng tiến triển và đủ loại hiệp hội bắt đầu đánh giá, những đấu thủ
nổi trội xuất hiện trước Oscar, và các lá bài chung cuộc gút lại chỉ
trong vài đề cử. Ví dụ, giải cao nhất năm ngoái rõ ràng phải thuộc về
hoặc
Boyhood hoặc
Birdman, tức là sáu phim kia nỗ lực
vận động vô ích trong hy vọng làm nên một sự đảo lộn bất ngờ. Khó mà đầu
tư vào cuộc đua kiểu đó, nên có thể lập luận rằng giới hạn đề cử tạo ra
hào hứng và bàn luận rôm rả hơn về Oscar.
Nhìn danh sách đề cử năm nay mà xem, các đấu thủ nổi bật có khả năng nhất là
The Revenant,
The Big Short,
Mad Max: Fury Road,
The Martian, và
Spotlight (tuy nhiên
Room cũng thuyết phục).
Bridge of Spies và
Brooklyn,
dẫu có tinh tế cũng chỉ quanh quẩn để tham dự cho đẹp mặt. Ngay cả
những mùa giải khó dự đoán nhất trong ký ức gần đây, các chuyên gia vẫn
có thể dễ dàng loại ra một vài đề cử và tập trung vào những phim nào có
khả năng chiến thắng cao nhất. Về lý thuyết, điều này khiến toàn bộ ý
tưởng mở rộng số lượng đề cử trở nên vô nghĩa. Được đề cử luôn là vinh
hạnh, nhưng sao lại phải mất thời gian và công sức để công nhận những
phim dưới cơ quá xa ngay từ đầu vậy chứ?
Mark Rylance trong phim Bridge of Spies, đem lại cho ông đề cử Nam diễn viên phụ xuất sắc
Đây không phải như thể những đấu thủ “nhỏ hơn” hoàn toàn bị Viện hàn lâm
phớt lờ. Có rất nhiều hạng mục khác mà các phim đó có thể kiếm đề cử và
được ưu ái. Brie Larson đã được dự đoán thắng giải Nữ diễn viên chính
xuất sắc cho vai diễn của cô trong
Room, nhưng cô gặp phải cạnh tranh gay gắt từ Saoirse Ronan của
Brooklyn. Mark Rylance được đề cử cho diễn xuất của ông trong
Bridge of Spies,
và kịch bản phim này là một trong năm ứng viên Kịch bản gốc xuất sắc.
Có thể nói, họ có cơ rinh tượng vàng Oscar về nhà trong những hạng mục
này, cho các chuyên gia mùa giải những góc độ thú vị để tìm hiểu khi cố
gắng dự đoán người chiến thắng. Ở hạng mục Phim hay nhất thì không như
vậy, những đấu thủ này chẳng có cơ may chiến thắng.
Tất nhiên,
giới hạn chỉ có năm đề cử Phim hay nhất sẽ không loại bỏ phép tu từ đấu
thủ sáng giá. Năm 1994 là cuộc đấu cam go giành danh hiệu cao nhất với
Forrest Gump,
Pulp Fiction, và
The Shawshank Redemption cạnh tranh nhau, hất
Quiz Show và
Four Weddings and a Funeral
gần như ra rìa. Tuy nhiên, điều năm đó đã làm được là xén tỉa những đề
cử dư thừa mà chỉ có một thiểu số người bầu chọn thích nhất. Hơn hết, ít
ra một danh sách chặt chẽ tạo ảo tưởng cuộc đua hào hứng hơn, vì chỉ
một nhúm phim lọt vào cuộc đua.
The Martian được đề cử Phim hay nhất, còn nam chính trong phim Matt Damon
sẽ cạnh tranh danh hiệu Nam diễn viên chính xuất sắc
Ít đề cử hơn có làm cho Oscar được tiếp cận nhiều hơn?Mỉa
may thay, có một lập luận rằng nếu Viện hàn lâm quay lại với năm đề cử,
lễ trao giải của họ có thể được công chúng tiếp cận nhiều hơn. Nếu cứ
như bây giờ, một ‘fan’ điện ảnh bình thường nào muốn nắm bắt về hạng mục
Phim hay nhất trước lễ trao giải sẽ phải dành thời gian xem tám bộ phim
(giả định là họ chưa coi phim nào ở rạp), và không phải tất cả tám phim
đều có sẵn để mà xem.
Mad Max và
The Martian giờ có thể xem Blu-ray ở nhà, nhưng phải gặp may mới xem được
Room nếu bạn sống ở thị trường nhỏ. Rất khó xem hết cả tám đề cử trước chỉ càng tác động tiêu cực đến tỷ suất xem lễ trao giải.
Quay
lại với năm đấu thủ Phim hay nhất hy vọng sẽ làm cho việc này trở nên
dễ dàng hơn. Ít ra với một số khán giả nào đó, những người không thể
(hoặc không muốn) ngồi xem hết tám phim, thì xem năm phim cũng đỡ nản
hơn. Toàn bộ cái ý tưởng mở rộng số lượng đề cử là để có tính dung hợp
hơn, nhưng qua mấy năm trở lại đây, Viện hàn lâm đã đề cử nhiều loại
phim có sức hấp dẫn rộng rãi trái ngược với những phim được giới phê
bình khen ngợi. Vào cái thời buổi mà đi xem phim chiếu rạp là một việc
tốn kém, khán giả bình thường trở nên kén chọn hơn về phim họ muốn xem.
Star Wars 7 rõ là phim phải xem màn ảnh rộng, chứ còn phim chính kịch như
Brooklyn đâu có cùng sức hút bán hàng như vậy. Phim nào là phim một người đi xem “thường xuyên” chủ động tìm xem?
Cảnh trong phim Spotlight
Lấy số lượng đề cử năm nay làm ví dụ, giả sử chỉ có năm đề cử:
The Revenant,
The Big Short,
Mad Max: Fury Road,
The Martian, và
Spotlight.
Hai trong số đó đạt thành công phòng vé ‘khủng’, nghĩa là một lượng lớn
‘fan’ đã xem phim, và hai phim khác vẫn đang phát hành rộng khắp. Vậy
là
Spotlight ra rìa, vì phim chỉ được chiếu ở 985 rạp [ở Mỹ] vào lúc
viết bài này. Tuy nhiên, đến tháng 2 phim này sẽ có mặt ở dịch vụ giải
trí tại nhà, vậy thì nhiều người có thể xem trước khi Oscar diễn ra. Dễ
xoay xở hơn là chờ ba (hay có thể là năm) phim khác nữa ra rạp hoặc có
trên quầy băng đĩa.
Bất cứ khi nào người ta bàn luận xem có thể
làm gì để chỉnh sửa Oscar, giải pháp phổ biến là “đề cử những phim họ có
thể xem”. Còn lâu Viện hàn lâm mới lượt qua các phim đứng đầu phòng vé
để tìm ứng viên, vậy thì họ có thể giúp người xem bình thường nào muốn
theo dõi cuộc đua Oscar bằng cách đề cử ít phim hơn. Về mặt lý thuyết,
làm vậy sẽ cho phép Oscar hấp dẫn cả dân ghiền xi nê (đi xem phim rạp
thường xuyên) lẫn công chúng đại trà, vì sẽ chỉ có một số tựa mà ai cũng
phải xem để có ý kiến toàn diện về giải thưởng của năm.
Brie Larson, trái, trong phim Room là ứng viên sáng giá cho danh hiệu Nữ diễn viên chính xuất sắc
Kết luậnNếu có mặt bất lợi trong việc thu hẹp đề cử Phim hay nhất, thì đó là một số phim nhỏ hơn sẽ không được nhận biết tương đương.
Whiplash chỉ
làm ra 13 triệu đôla ở phòng vé Bắc Mỹ, nhưng là một trong những phim
được yêu thích nhất của năm 2014 phần vì nằm trong số tám đề cử cho giải
thưởng Oscar hàng đầu này. Lời bàn tán giúp phim đến với khán giả rộng
lớn hơn. Khán giả phim trào lưu chỉ thực sự quan tâm một nhúm cuộc đua –
cái gọi là các hạng mục “chính”. Nếu
Whiplash chỉ có J.K. Simmons làm đại diện duy nhất, liệu phim có nổi tiếng ngày nay không? Có thể có, cũng có thể không.
Mặt
trái là có một số hạng mục khán giả bình thường theo dõi, bao gồm
Nam/Nữ diễn viên chính và Đạo diễn xuất sắc. Theo nghĩa đó, Viện hàn lâm
đã giúp cho
Room rất nhiều, vì Larson và đạo diễn Lenny
Abrahamson đã được đề cử. Bây giờ nhiều người sẽ để mắt đến phim này nhờ
những yếu tố đó, cho dù có là đấu thủ hạng mục Phim hay nhất hay không
(nhất là vì Larson được xem là đấu thủ sáng giá).
Mad Max: Fury Road
Nói tóm lại, cái ý tưởng mở rộng số lượng đề cử Phim hay nhất về lý
thuyết thì hay, nhưng được cho là chẳng có hiệu quả như mong muốn. Oscar
càng rối rắm và gây nản lòng hơn bao giờ hết. Trở lại với năm đề cử sẽ
không khiến mọi chuyện hoàn hảo ngay tức khắc (đặc biệt phim ảnh mang
tính chủ quan), nhưng có lẽ là cách tốt nhất để Viện hàn lâm làm theo.
Dịch: © Hải Đăng @Quaivatdienanh.com
Nguồn: Screen Rant