• [Bình luận phim] Bridge of Spies: Tom Hanks chiến đấu trong Chiến tranh lạnh

• Bridge of Spies có thu hút được khán giả trào lưu không?

• 5 điều về Bridge of Spies / Người đàm phán

Một hôm, Rylance hỏi nguyên nhân chứng mất ngủ của nhà làm phim huyền thoại từng đoạt giải Oscar. Spielberg đáp: “Vì tôi chưa biết bộ phim này nói cái gì.”

Đạo diễn Steven Spielberg làm việc với Tom Hanks trên trường quay Bridge of Spies

Tất nhiên là ông biết bộ phim này nói cái gì. Ông là Steven Spielberg mà. Nhưng, đó là lúc Rylance, nam diễn viên được đề cử Emmy cho tuyệt tác truyền hình Wolf Hall của đài PBS, thấy nhà đạo diễn giông giống một nhà soạn kịch Hy Lạp cổ điển: “Lúc hầu hết chúng ta đang mơ, tâm trí ông sẽ không nghỉ ngơi vì ông đang tìm kiếm một điều quan trọng nào đó.”

Cuộc săn lùng của Spielberg để kể những câu chuyện tưởng tượng vĩ đại, những lời thoại tượng đài và thăm lại lịch sử diễn ra đã hơn 40 năm và làm rung động bao thế hệ khán giả, với các cuộc phiêu lưu của Indiana Jones, các quái vật nhai rau ráu phòng vé của Jurassic Park và Jaws, người ngoài hành tinh cả hiền lành (Close Encounters of the Third Kind) lẫn ác ý (War of the Worlds), và những câu chuyện nhìn lại những thời kỳ quan trọng như Saving Private Ryan và Schindler’s List.

Phim điện ảnh gần đây nhất của ông, Lincoln năm 2012, nhắc nhở Spielberg, 68 tuổi, tình yêu dành cho lịch sử và đất nước, còn bộ phim mới nhất của ông thể hiện sự can đảm của một người đàn ông chỉ muốn làm điều đúng.

Dựa trên những sự kiện có thật trong thập niên 1950 và 1960, Bridge of Spies đưa Tom Hanks vào vai luật sư bào hiểm người New York tên James B. Donovan, được chính phủ yêu cầu bào chữa cho gián điệp Liên Xô tên Rudolf Abel (Rylance) khi ông này bị bại lộ và bị bắt ở Brooklyn.

Luật sư James Donovan (Tom Hanks) và Mary (Amy Ryan) vợ anh trở thành đích của những người phản ứng

Mọi người, từ vợ của Donovan (Amy Ryan) đến đối tác luật của anh (Alan Alda) đến các con anh, đều thấy đây không phải ý hay. Nhưng đối với Donovan luật pháp là rất quan trọng, kể cả vào cái lúc mà “Mối đe dọa đỏ” nạp nhiên liệu cho chứng hoang tưởng của người Mỹ và “công khai bênh vực cho một kẻ thù được đào tạo là một việc làm nguy hiểm,” Spielberg nói. Dù với ý thức hệ khác biệt, Donovan và Abel tiến tới chỗ bạn bè. Sau đó, Donovan môi giới một cuộc trao đổi ở Đông Đức lấy phi công U-2 Francis Gary Powers (Austin Stowell) và sinh viên người Mỹ Frederic Pryor (Will Rogers) bị cầm tù.

Vì khán giả mất hơn hai tiếng đồng hồ với Donovan, khó mà không cảm thấu khó khăn của anh. Và phản ánh cuộc đời anh, Spielberg kể lại rằng ông cần dạng ngoan cường đó vào cái thời mà ai nấy đều khuyên ông tránh xa một số bộ phim.

“Bạn thực sự thử sức mình khi ai cũng nói đây không phải là một lựa chọn tốt và bạn không ngã lòng,” Spielberg nói. “Sự thỏa mãn lớn lao nhất là khi chứng minh được tất cả những người nói không đều sai, và tất nhiên cảm giác tồi tệ nhất là khi hóa ra những người nói không ấy là đúng.

“Nhưng bất luận trường hợp nào, sai hay đúng, tôi cần quyết định thuận theo bản thân. Tôi không thể kể cho ai nghe câu chuyện mà tôi không tin.”

Thành tựu lớn nhất của ông với giới phê bình? E.T. The Extra-Terrestrial, bộ phim gia đình kinh điển năm 1982 mà nhiều hãng phim từ chối vì “ai cũng nghĩ chúng tôi đang làm một phim hoạt hình truyền hình sáng chủ nhật,” Spielberg nói, bật ra một tiếng cười thầm tự hào.

Tom Hanks và Mark Rylance trong phim Bridge of Spies

“George Lucas cũng gặp chuyện tương tự với Star Wars khi ai cũng nghĩ ông ấy điên rồi mới làm một phim bộ lê thê về không gian như thế. Bạn phải lắng nghe và bạn phải cân nhắc… và quyết định phải được đưa ra từ chỗ tất cả những quyết định trung thực nhất, sâu thẳm nhất có thể tìm thấy.”

Có một cảnh trong Bridge of Spies gợi nhớ phim E.T., dù thay vì một cậu bé đạp xe đạp với một chiếc giỏ chứa người ngoài hành tinh muốn gọi điện thoại về nhà, là hai đứa trẻ đạp xe qua sảnh dài chuyển lá thư mà Donovan trông đợi, chờ cuộc gặp gỡ ở Đông Berlin.

Spielberg khăng khăng ông không tham khảo chính mình. Thay vì thế, ông muốn một cách để người ta thư từ liên lạc từ đầu này đến đầu kia nhanh chóng. “Tôi chỉ nghĩ đến hiệu quả, mà người Đức nổi tiếng về tính hiệu quả.”

Ryan ấn tượng trước tài khéo của Spielberg trong việc dàn dựng cảnh xử án với Donovan và Abel. Trong phim, vụ án gây náo loạn dữ dội — và rất nhiều đau khổ cho vị luật sư và gia đình anh — và Ryan nhớ một cảnh gia đình Donovan bị tống ra khỏi tòa nhà có bóng đèn chụp của máy ảnh phóng viên khắp trên sàn. Máy quay được cố định trên sàn thể hiện kính bị nghiền nát bới những bước chân giẫm đạp như một thủ pháp điện ảnh thể hiện sự hỗn loạn của thời đại đó.

Thủ tướng Đức Angela Merkel, giữa, trò chuyện với đạo diễn Steven Spielberg, trái,
và Tom Hanks trên trường quay Bridge of Spies ở Berlin, Đức

“Ông ấy rất hào hứng,” Ryan nói về Spielberg. “Bạn chợt thoáng thấy ông như (thể) một đứa trẻ 8 tuổi làm phim trong sân sau nhà mình. Niềm đam mê kể những câu chuyện bằng phim ảnh chứng như chưa bao giờ rời bỏ ông hay mờ đi hoặc mỏi mệt.”

Spielberg thừa nhận mọi phim ông từng đạo diễn ngay cả những phim về những nhà khảo cổ đi khắp thế giới và cá mập đói ngấu — đều trở nên rất cá nhân với ông. Và Bridge of Spies thực sự bắt đầu kiểu đó, vì một Spielberg sinh ra ở Cincinnati và lớn lên trong thời kỳ Chiến tranh lạnh, khi tập luyện tránh máy bay ném bom là một phần trong cuộc sống hàng ngày.

Đạo diễn nói thêm rằng một cảnh trong Spies khi con trai của Donovan mở nước cho đầy bồn tắm nếu chiến tranh hạt nhân xảy ra. Hồi 15 tuổi Spielberg đã làm đúng như vậy vào tháng 10/1962 trong vụ khủng hoảng tên lửa Cuba — khi đó ông không chỉ cho nước vô đầy hai bồn tắm, mà cả bốn bồn rửa bát và hồ bơi bằng nhựa ngoài nhà “vì tôi tưởng tận thế đến nơi.”

Còn có nguyên nhân khác cho những nỗi lo về tương lai của nhà làm phim này: ông bà của ông và các cụ tổ nhà ông là người Do Thái từ Nga và Ukraine, và Spielberg lo rằng ai đó nghe gia đình ông nói chuyện bằng tiếng Nga và tiếng Đức cổ của người Do Thái như gió thì sẽ giải họ tới FBI.

Spielberg tại một sự kiện ra mắt phim Bridge of Spies

“Tôi nghĩ, ‘Sắp có tiếng gõ cửa phải không? Sắp hết đời nhà Spielberg rồi chăng?’”ông cười lớn kể lại.

Gia tộc Spielberg phát triển theo hàm mũ kể từ đó, tuy nhà gần đây ít nhộn nhịp hơn vì người con thứ bảy của ông, cô con gái tên Destry 18 tuổi, rốt cuộc cũng ra riêng để đi học đại học.

Ông đưa thêm chỗ thời gian dôi ra đó, cùng sức sáng tạo mới tìm thấy, vào công việc. Ông hiện đang chuyển thể cuốn truyện thiếu nhi The BFG của Roald Dahl — ra rạp tháng 7/2016, với Rylance trong vai một người khổng lồ thân thiện — và vị đạo diễn bắt đầu sản xuất bộ phim phiêu lưu dựa theo trò chơi video Ready Player One.

“Như thể một cách để cho mái ấm gia đình không trống trải. Lấp đầy bằng những bộ phim,” Spielberg nói. Vả lại, dù các con ông đều đang có cuộc sống riêng, “thể nào chúng cũng về nhà!”

Ông nghiệm ra rằng không làm việc thậm chí tốn sức lực hơn làm việc, và dù Spielberg đã qua tuổi về hưu, Rylance thấy một con người vẫn bị cuộc đời mê hoặc như trước giờ ông vốn thế.

Ryan nói về Spielberg: “Bạn chợt thoáng thấy ông như (thể) một đứa trẻ 8 tuổi làm phim trong sân sau nhà mình."

“Ông thật là thiên tài: Ở giữa một ngành nhiều tỉ đôla với bao nhiêu chuyên gia xung quanh, vậy mà ông vẫn nguyên vẹn sự vô tư và tình yêu công việc ông làm,” nam diễn viên nói.

“Nếu người ta có sáng chế ra được thứ gì giúp con người sống lâu 1.000 năm, tôi bầu cho Steven là người nhận thứ đó. Ông sẽ tận dụng tốt cho mà xem.”