• Giải thích quá trình luân hồi của các nhân vật phim Cloud Atlas

Cloud Atlas, khi phát hành đã nhận được sự khen ngợi từ giới phê bình và được vào danh sách đề cử giải Man Booker năm 2004, thực ra là một chùm tiểu thuyết sáu quyển nằm lẫn vào nhau. Theo thứ tự thời gian, có các câu chuyện về một luật sư Mỹ thế kỷ 19 đi tàu về nhà từ Úc; một nhà soạn nhạc lưỡng tính trẻ người Anh làm trợ lý ký tác cho một nhà soạn nhạc già (lấy hình mẫu từ Delius) ở Flanders, Bỉ, thập niên 1930; một nhà báo tọc mạch điều tra một công ty năng lượng mờ ám ở California thập niên 1970; một tay xuất bản sách sến súa bị giam ở viện dưỡng lão tại London thời hiện đại; một nhân viên nhà hàng Hàn Quốc bị biến đổi gene năm 2144; và một gã chăn cừu sống ở Hawaii, hay nơi trước đó là Hawaii, ở tương lai hậu khải huyền. Nhưng quyển truyện không lật giở theo thứ tự thời gian. Trừ câu chuyện của người chăn cừu ở trung tâm làm trục, các câu chuyện khác đều được ngắt ngang giữa chừng rồi lại quay lại theo chiều ngược, vì vậy quyển sách tự trả như một palindrome.* Và ồ, còn nữa, câu chuyện của người chăn cừu được viết bằng tiếng Anh "bồi" mà tác giả sáng tạo ra chỉ cho truyện này.

Cloud Atlas, với các diễn viên như Tom Hanks (cùng với Jim Broadbent trong tấm thứ hai), hàng trên,
và Halle Berry, hàng dưới, trong các vai khác nhau ở những thời đại khác nhau

Mitchell cũng đã viết bốn quyển tiểu thuyết khác, trong đó có Black Swan Green không thể thẳng thừng và truyền thống hơn được nữa. Tất cả đều được xem xét chuyển thể dù, như ông vừa chỉ ra mới đây, “chúng còn đang chật vật để bước ra khỏi địa ngục phát triển kịch bản”. Quyển duy nhất của ông đến được với màn ảnh là quyển ông gọi là “khó chuyển thành phim nhất”; phiên bản điện ảnh của Cloud Atlas, do Tom Tykwer (ông cũng viết nhạc cho phim) và hai chị em Lana và Andy Wachowski biên kịch và đạo diễn, có Tom Hanks, Halle Bery và Hugh Grant đóng chính (như nhiều diễn viên khác, cả ba đều phải đóng mỗi người sáu vai). “Rất thật lòng mà nói, tôi ngạc nhiên khi trong tất cả các quyển sách của mình, đây lại là quyển được các nhà làm phim có khả năng và danh tiếng như thế muốn làm,” ông Mitchell nói qua điện thoại từ Ireland, nơi ông sống.

Wachowski đã phát biểu ở New York vào tháng 9/2012 rằng: “Chúng tôi không thực sự chắc sẽ làm được phim. Chúng tôi khá dè dặt khi bước vào quá trình viết kịch bản. Như một dạng khám phá, chỉ để xem việc đó có khả thi không.”

Nhiều người bảo thủ cũng muốn thấy điều tương tự. Chị em nhà Wachowski, với ba phim Matrix (phát hành ở Việt Nam với tên Ma trận) thu về hơn một triệu USD trên toàn thế giới, đã từng có được sự tin cậy to lớn ở Hollywood, nhưng phim gần đây nhất của họ, Speed Racer (phát hành ở Việt Nam với tên Vua tốc độ), là một phim lởm kinh phí lớn, và không phải ai từng đọc kịch bản Cloud Atlas cũng được thuyết phục là khán giả sẽ bỏ ra gần ba giờ cố gắng theo dõi phim. Dự án này được đưa ra vì chị em nhà Wachowski và Tykwer, là bạn thân của họ, đang tìm thứ gì đó đủ phức tạp để cộng tác. Năm 2005, trên phim trường V for Vendetta do chị em nhà Wachowski viết kịch bản và sản xuất, cô chị nhà này nghe Natalie Portman, một trong các diễn viên chính của phim, nói về Cloud Atlas. Bà đọc và đưa cho em trai, rồi họ thuyết phục ông Tykwer xem qua.

Poster Cloud Atlas

Còn ai tốt hơn nữa chứ? Tykwer, nhà làm phim Đức 47 tuổi nổi tiếng với Run Lola Run, chính xác là phim không kể nhiều câu chuyện mà kể cùng một câu chuyện, với chút thay đổi hết lần này đến lần khác. Bộ đôi nhà Wachowski (người chị 47 tuổi, người em 44 tuổi), trong những phim Matrix, nhận định rằng bản thân thực tại cũng chỉ là một câu chuyện mà thôi.

Từ thuở ban đầu, các nhà làm phim đã bác bỏ ý tưởng kể sáu câu chuyện trong tiểu thuyết theo trình tự. Họ không nghĩ khán giả sẽ ngồi yên xem. “Tưởng tượng mà xem, bạn ngồi trong rạp suốt 90 phút, rồi một câu chuyện mới bắt đầu,” Wachowski nói, lắc đầu. Nên thay vào đó họ chẻ quyển tiểu thuyết ra thành hàng trăm cảnh, dịch ra thành các tấm thẻ đơn sắc và xốc lung tung, tìm nền tảng và tinh song song cùng cách để kết hợp chúng lại. Cuối cùng họ bắt đầu nhìn thấy những nét tương tự nhất định giữa các nhân vật trong từng câu chuyện khác nhau và đánh vào đặc điểm nổi bật nhất trong phim này: để một diễn viên diễn nhiều vai.

Từ trái qua: Andy Wachowski, Lana Wachowski và Twyker

Để tạo hiệu ứng họ lấy một mô típ khá kém quan trọng trong tiểu thuyết – ý tưởng về sự tái diễn vĩnh viễn – và chuyển nó thành quan trọng. Họ cũng đặt lên đó một kịch bản về quá trình đạo đức luân hồi, để Tom Hanks, nhân vật chính, đi từ nhân vật tệ nhất phim, một bác sĩ cố gắng đầu độc viên luật sư thế kỷ 19, thành nhân vật tuyệt nhất, người chăn cừu hướng về tương lai Zachry đã cứu nhân loại, hay những gì còn lại của nhân loại. Trong khi đó, Hugh Grant đi theo hướng ngược lại, bắt đầu đã tệ khi là một người tuyên truyền phân biệt chủng tộc ở câu chuyện thế kỷ 19 và kết thúc còn tệ hơn khi là một tên ăn thịt người rỏ dãi trong câu chuyện hậu khải huyền. Vài diễn viên còn diễn các nhân vật ngược với giới tinh thật của mình.

“Theo một cách nhìn thì các phim của chúng tôi đều về các mối liên kết và sự thật phía dưới bề mặt,” cô Wachowski nói. “Có những phần của tôi và của Andy trong tất cả các phim, và giờ đây là phần của Tom. Chủ đề xuyên suốt là sức mạnh chuyển biến và huyền ảo của tình yêu.” Bà quay sang các đồng sự và nói thêm, “việc họ chấp nhận tôi rõ là sự biến chuyển trong chính cuộc đời tôi."

Nói thẳng ra thì các nhà làm phim này không có nghĩa vụ phải tìm sự chấp thuận của ông Mitchell. Họ đã mua bản quyền và có thể làm theo ý muốn. Nhưng sau khi Alan Moore, tác giả của tiểu thuyết bằng hình làm cơ sở cho phim V for Vendetta, phàn nàn cay đắng về phim đó, chị em nhà Wachowski quyết tâm không làm Cloud Atlas nếu Mitchell không thuận tình.

David Mitchell

Mitchell nhớ lại lần họ gặp trong một khách sạn ở Cork, ông và bà Wachowski dành vài giờ uống bia trong quán để bàn thảo lý thuyết kể chuyện của họ. “Tôi cảm thấy như thể mình vừa ở trong một khóa dạy viết văn,” ông nói. Mitchell vui vẻ đồng tình với mọi ý tưởng của họ, kể cả những thứ khác trong sách như việc chuyển một phần hành động sang một hành tinh khác (thậm chí Mitchell còn có vai khách mời. Các sinh viên cao học sẽ có ngày viết luận văn về sự hiện diện của ông tại một cảnh một nhân vật của ông bị kết liễu). “Tôi thấy nếu ý tưởng đó vẫn đi theo tinh thần quyển sách và tốt cho phim, thì cứ làm,” ông nói thêm: “Cách các nhân vật tiến triển giống như quyển Hành hương (Pilgrim’s Progress). Tôi thích nghĩ về nó như vậy. Đó là một ma trận – không có chơi chữ đâu nhé – của Hành hương.”

Một người nữa đọc kịch bản ban đầu là Tom Hanks, ông tuyên bố rằng kịch bản này “tuyệt diệu”.

“Thường thì kịch bản chi tiết sẽ vạch sẵn ra mọi thứ cho bạn, nhưng lần này giống như bản nháp của một công trình kiến trúc phức tạp,” Hanks nói. “Họ tình nguyện tạo nên một kịch bản cô đặc, phức tạp, không có thứ gì có lý cả, và rồi các cảnh bắt đầu khớp vào. Đây là một sự táo bạo gọn ghẽ, thuần túy và mang tính nghệ thuật.”

Một cảnh trong Cloud Atlas

Rất ít người đứng đầu hãng phim có chung tâm huyết này với Hanks. Họ thấy chùn tay vì nhiều kịch bản tự sự có "tông" và chủ đề khác nhau, theo lời giải thích của bà Wachowski. “Phim bây giờ có sự cứng ngắc về khái niệm,” bà nói. “Và ý niệm đó được nhiều người nói về điện ảnh ủng hộ. Trong một phim nghiêm túc không thể có hài, và nếu có tình cảm trong đó thì không được triết lý.”

Do đó, Cloud Atlas với kinh phí chạm mức 100 triệu USD và do Warner Brothers phân phối, phải được đầu tư vốn độc lập thông qua các nhà đầu tư riêng, nhiều người trong số đó ở châu Á. Như ông Wachowski đã chỉ ra, hơi mỉa mai “Đôi khi quá trình làm phim còn thú vị hơn chính câu chuyện trong phim.” Những người ủng hộ cứ bước vào rồi rút ra, thậm chí cả sau khi đã ký hợp đồng, buộc các nhà làm phim phải vén khéo kinh phí.”

“Cứ bị giảm kinh phí mãi,” ông Tykwer nói. “Có vài lần phim sụp đổ ngay khi chúng tôi đang quay.”

Chị em nhà Wachowski trên trường quay

Tom Hanks nói rằng “cách ngành công nghiệp điện ảnh vận hành bây giờ, họ không chi tiền cho các phim độc lập như thế này”. Ông nói tiếp: “Chị em nhà Wachowski đã đầu tư nhiều tiền vào phim. Họ giống như Walt Disney đã cầm cố căn nhà để làm Bạch Tuyết vậy.”

Ông cười và nói thêm: “Nhẽ ra họ bán quách nó xem như phần hậu truyện luôn cho rồi. Gọi đó là Cloud Atlas II, và có tất cả tiền họ muốn.”

Vì lý do hậu cần và kinh tế, phần lớn phim được quay trong các phim trường kín liền kề của hãng Babelsberg, gần Berlin. Ông Tykwer giám sát các đoạn của nhà soạn nhạc, câu chuyện của phóng viên và của nhà xuất bản bị giam trong viện dưỡng lão. Chị em nhà Wachowski nhận câu chuyện trên tàu, và không lấy gì làm ngạc nhiên, hai câu chuyện ở tương lai. Nhưng cả ba nhà làm phim, rất tin tưởng vào bản chất hợp tác xã hội của việc làm phim, nhấn mạnh rằng họ thường xuyên liên lạc và phối hợp ở mọi việc.

Trong khi đó, các diễn viên thấy mình đi lại giữa các trường quay, đóng các vai khác nhau ở những thế kỷ khác nhau, đôi khi trong cùng một ngày. “Bạn đến trường quay vào buổi sáng, và dạng như, ‘Hôm nay tôi là ai?’,” Tom Hanks nói, thêm vào rằng ông đặc biệt thích tất cả các phụ kiện – răng giả và tai súp lơ – ông vận lên người. “Quá trình tạo ra tất cả các nhân vật dài và mệt mỏi,” ông nói, “nhưng khi đóng thực thì cũng vui như ở trong một đoàn hát đa tiết mục vậy.”

Halle Berry và Tom Hanks tại một buổi công chiếu

Nói về cách làm việc của chị em nhà Wachowski, ông nói: “Thứ bạn phải nhận ra là họ đã bàn thảo riêng với nhau nhiều năm trước khi quay. Lana sắp xếp các cảnh, và Andy nói, ‘Được đó’ hoặc ‘Thử xem, làm thôi’. Chúng tôi quay nhiều, nói nhiều, quay thêm nữa. Họ luôn thao túng phim cả về ngôn từ và hành động, nhưng không bao giờ ở hai bên ép bạn vào giữa cả.”

Ngược lại, Tom Hanks nói về Tykwer như sau: “Cả quá trình là vầy: ‘Hãy đồng thuận để làm việc nào.’ Vì vậy bạn vào phim trường, bàn luận một hay một tiếng rưỡi, rồi quay, rồi thế là xong. Tôi nhớ mình từng nghĩ, ‘Mình đang làm gì sai à?’”

Nhưng cũng ngay lập tức, Tom Hanks nói thêm rằng quá trình đi từ cảnh này qua cảnh kia, nhân vật này qua nhân vật kia, thế kỷ này qua thế kỷ kia, đạo diễn này qua đạo diễn kia đã thành bản năng thứ hai. “Họ là những tâm hồn hòa nhã,” ông nói về cả ba nhà làm phim. “Phim này cực kỳ thách thức ở mọi khía cạnh và hình thái. Nhẽ ra họ phải hoảng rồi, nhưng họ đã không hoảng.”



*palindrome: những từ, hay cụm từ, có kết cấu đối xứng, dù viết xuôi hay ngược vẫn không thay đổi (ví dụ: madam, noon, hay now I won)- ND

Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về bài viết này trên Facebook của chúng tôi