• 2021 nhìn lại: Một năm hỗn loạn và đổi thay nữa cho cuộc đấu tranh sinh tồn của phim ảnh

• 2021 nhìn lại: Truyền hình đã thay đổi mãi mãi ra sao

• 2021 nhìn lại: Phát trực tuyến rầm rập tiến vào thế giới anime

• 2021 nhìn lại: Trung Quốc xây dựng đế chế điện ảnh một mình một cõi

• 2021 nhìn lại: 12 phim Á hay nhất năm 2021

• 2021 nhìn lại: Tốp 10 phim phòng vé toàn cầu

Trên trường quay Squid Game

Vào thời điểm bài viết này, thế giới đang trong cơn sốt Squid Game, phim bộ truyền hình đẫm chất bạo lực của Hàn Quốc đã lập kỷ lục cho Netflix (với 111 triệu người xem và tiếp tục tăng) khi trở thành phim phổ biến nhất từ trước đến nay của nền tảng này.

Trước đó, Chloe Zhao với tư cách là một phụ nữ châu Á đầu tiên làm nên lịch sử ở giải Oscar đã thu hút sự chú ý một cách chính đáng tại buổi lễ năm vừa qua. Nhưng còn thành tựu đáng kể của đạo diễn Hồng Kông Tằng Quốc Tường, mà giá như vài năm trước nữa thì đã được chú ý nhiều hơn rồi.

Thế thì hãy bắt đầu với một chút nhắc lại.

Năm vừa rồi, Tằng Quốc Tường đã trở thành đạo diễn sinh ra ở Hồng Kông đầu tiên có phim truyện được đề cử Giải thưởng Viện Hàn lâm với bộ phim chính kịch Trung Quốc chủ đề tội phạm và bắt nạt học đường Better Days của anh tranh giải Phim phim truyện quốc tế xuất sắc.

Cảnh phim Better Days của Tằng Quốc Tường

Better Days mới chỉ là phim điện ảnh thứ hai mà Tằng Quốc Tường 41 tuổi tự mình làm đạo diễn, và chủ đề sắc sảo, phi chủ lưu — và phong cách — đã chinh phục Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh là một điều bất ngờ, đặc biệt bản thân anh thừa nhận rằng, “Chúng tôi chưa bao giờ thực sự nghĩ phim lại được đón nhận, về mặt phê bình hay thương mại đến như vậy. Chúng tôi chỉ nghĩ rằng chúng tôi đã đặt toàn bộ tâm huyết để làm bộ phim này — và hy vọng điều đó sẽ khiến khán giả đánh giá cao nỗ lực và câu chuyện.”

Nhưng thế giới đã được đánh thức bởi những gì đang diễn ra ở châu Á và việc gật đầu với phim của Tằng Quốc Tường phản ánh sâu sắc hơn tầm ảnh hưởng ngày càng tăng và sức hút của điện ảnh khu vực này — và những người sáng tạo nội dung — đối với khán giả toàn cầu, cả chủ lưu lẫn nghệ thuật. Quan điểm đó đã được khẳng định trong cùng đêm trao giải Oscar vào tháng 4, khi Zhao sinh ra ở Trung Quốc trở thành người phụ nữ châu Á đầu tiên thắng giải Đạo diễn xuất sắc nhất và Phim hay nhất với Nomadland, bức chân dung về tuổi tác đầy khí chất và mê hoặc của cô — và về một nước Mỹ già nua.

Chloe Zhao sinh ra ở Trung Quốc trở thành người phụ nữ châu Á đầu tiên thắng giải Đạo diễn xuất sắc nhất và Phim hay nhất

Sự quan tâm ngày càng tăng đối với cách các nhà làm phim châu Á kể câu chuyện của họ và một sự thay đổi đáng hoan nghênh trong nhận thức, do quan điểm truyền thống chiếm ưu thế áp đảo cho rằng các nhà làm phim chủ yếu là người da trắng, trung lưu và nam giới.

Không bao giờ bỏ lỡ làn sóng dư luận, Hollywood đã nhanh chóng bổ sung chiều sâu cho đội ngũ tài năng của mình, đưa Zhao nắm quyền chỉ đạo phim siêu anh hùng của Vũ trụ Điện ảnh Marvel Eternals, ​​ra mắt tháng 11 năm ngoái và lần đầu tiên một phụ nữ châu Á đưa tầm nhìn của mình vào chuỗi phim này. Trong khi đó, bộ phim siêu anh hùng đầu tiên người châu Á đóng chính, Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings cho đến nay đã lọt vào tốp 10 phim có doanh thu toàn cầu lớn nhất năm 2021.

Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings

Tại lễ trao giải Oscar năm 2021, bộ phim gia đình người Mỹ gốc Hàn Minari của Lee Isaac Chung cũng tranh giải Phim hay nhất và Đạo diễn xuất sắc nhất (cùng Nam diễn viên chính xuất sắc nhất cho Steven Yeun), đồng thời nhận giải Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất cho nữ diễn viên kỳ cựu Youn Yuh Jung, chứng minh rằng sự thay đổi mà nhiều người hy vọng có thể xảy ra sau Parasite toàn thắng của của Bong Joon Ho năm 2020 quả thực là địa chấn.

Đạo diễn người Hàn Quốc từ lâu đã kêu gọi thế giới nói chung “vượt qua rào cản phụ đề cao một inch” và bộ phim ly kỳ ngoại ô đen tối đầy phong cách của ông đã cho thấy điều đó có thể dễ dàng như thế nào, khi Bong ra về với bốn giải Oscar của riêng mình vào năm 2020, gồm cả giải Phim hay nhất và Đạo diễn xuất sắc.

Một cảnh phim gia đình người Mỹ gốc Hàn Minari của Lee Isaac Chung đã lấy giải Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất cho nữ diễn viên kỳ cựu Youn Yuh Jung (giữa)

Vì vậy, vâng, hãy mặc kệ những kẻ thù ghét. Thường là thực sự được giải Oscar công nhận thì mới đánh thức công chúng xem phim và chính ngành công nghiệp điện ảnh. Chỉ cần nhìn xem Tằng Quốc Tường hiện đang ở đâu. Anh không thắng giải Oscar — giải đó đã về tay phim hài đen tối Another Round của Đan Mạch — nhưng anh đã thoát khỏi sự mù mờ tương đối của cuộc sống trước Oscar và được tập đoàn khổng lồ trực tuyến Netflix toàn cầu mời làm việc ở London.

Tằng Quốc Tường đang đạo diễn hai tập phim Netflix chuyển thể được mong đợi rất nhiều từ bộ sử thi khoa học viễn tưởng Three-Body Problem của tác giả Trung Quốc Lưu Từ Hân và anh đang làm việc dưới sự giám sát của nhóm sáng tạo đã mang đến cho thế giới hiện tượng Game of Thrones.

Đạo diễn Tằng Quốc Tường

“Chắc chắn, nói về cơ hội đã có một sự thay đổi lớn [sau khi được đề cử],” Tằng Quốc Tường nói qua Zoom, sau một ngày trên phim trường ở London. “Rất nhiều nhà sản xuất từ ​​các quốc gia khác nhau đang liên hệ với chúng tôi và có rất nhiều cuộc thảo luận về việc hợp tác. Trong vài năm qua, thực sự có nhu cầu về nội dung châu Á nhiều hơn, có thể là phim truyện hoặc nội dung phát trực tuyến, với thành công của Chloe Zhao và Crazy Rich Asians tại phòng vé, và bây giờ là Squid Game. Nó giống như đột nhiên, thực sự có đà.”

Những thành công ở châu Á tiếp tục diễn ra trên mạch liên hoan quốc tế trong năm 2021, với việc Ryusuke Hamaguchi của Nhật Bản thắng ba giải tại Cannes, bao gồm Kịch bản hay nhất cho Drive My Car, sau hai Gấu bạc mà anh nâng được từ Berlin cho Wheel of Fortune and Fantasy.

Cảnh phim Drive My Car của Ryusuke Hamaguchi

“Nhiều khi những câu chuyện hay phải đến từ một đất nước khác,” Tằng Quốc Tường nói, “và đọc phụ đề không phải là một trở ngại lớn như nhiều nhà sản xuất và hãng phim từng nghĩ. Và giờ thì mọi người đều đói khát nội dung quốc tế, không chỉ châu Á, mà là một câu chuyện hay có thể du hành qua nhiều nền văn hóa và quốc gia khác nhau. Thật sự là một thời điểm hào hứng cho người kể chuyện châu Á.”

Trong thế giới phim nghệ thuật, một Hamaguchi 42 tuổi và cách làm phim có kết cấu văn học, với những cảnh quay chậm và dài của những người tương tác với nhau, và không lo sợ quãng chú ý của khán giả, đã thống trị mạch liên hoan phim 2021. Happy Hour (2015) đầy tình yêu của anh thực ra dài năm tiếng, trong khi Drive My Car dài ba tiếng.

Wheel of Fortune and Fantasy của Ryusuke Hamaguchi

Được lấy từ một truyện ngắn của Haruki Murakami kể về mối quan hệ giữa một diễn viên góa vợ và cô gái trẻ làm công việc tài xế, và Nhật Bản hy vọng phim này lọt vào vòng tiếp theo của giải Oscar. Theo sau Wheel of Fortune and Fantasy, bộ phim xoay quanh ba sự trùng hợp và cách chúng ảnh hưởng đến cuộc sống tình yêu của các nhân vật của anh. Đây là những bộ phim trong đó cảm xúc và sự thật — cũng như kịch tính — đến chậm rãi và chúng mang đậm phong cách điện ảnh thơ mộng được các bậc thầy châu Á ủng hộ, chẳng hạn Yasujiro Ozu (Tokyo Story) của Nhật Bản.

“Trong cuộc sống, trái tim bạn luôn run rẩy,” Hamaguchi nói qua Zoom trong Liên hoan phim Viễn Đông năm nay ở Ý. “Nó không ổn định. Quan trọng là những nhân vật này phải run rẩy như thế này, nếu không, họ sẽ là những nhân vật nhàm chán. Bằng cách để những nhân vật run rẩy như thế này, tôi có thể khắc họa những cảm xúc phổ quát. Theo cách nào đó, Wheel of Fortune and Fantasy có thể được coi là một dạng thử nghiệm cách tôi kể những câu chuyện và tôi muốn tiếp tục làm điều này — thử nghiệm cách kể chuyện.”

Bong Joon Ho và Ryusuke Hamaguchi trên sân khấu Liên hoan phim quốc tế Busan lần thứ 26 năm 2021

Tại Liên hoan phim quốc tế Busan tháng 10/2021 — liên hoan lớn nhất và có ảnh hưởng nhất ở châu Á — cả Wheel of Fortune and Fantasy và Drive My Car đều được trình chiếu trong phần Gala Presentation và Hamaguchi đã được Bong Joon Ho cùng tham gia trên sân khấu để thảo luận về cuộc sống và thời đại của mỗi người.

Trước đông đảo khán giả, đạo diễn người Hàn Quốc thừa nhận nỗi ám ảnh cá nhân với phong cách kể chuyện của Hamaguchi. Đạo diễn Bong nói: “Phim của anh ấy giúp chúng tôi trải nghiệm sự tiến triển đến cốt lõi cảm xúc và cảm xúc bên trong của chúng tôi. Nhờ lối khắc họa tinh vi và phức tạp của anh, một bộ phim dài ba giờ không phải là trở ngại.”

Một nhà vô địch khác của điện ảnh chậm rãi, nhấn vào bầu không khí và cảm xúc, tác gia người Hồng Kông Vương Gia Vệ đang ẩn náu ở Thượng Hải để hoàn thiện nét chấm phá của ông vào dòng phim đại chúng, phim bộ truyền hình lãng mạn Blossoms, phát trực tuyến qua Tencent Video. Việc đóng cửa do Covid-19 dường như đẩy nhanh sự chấp nhận và việc truy cập nội dung châu Á trên toàn cầu.

Blossoms của Vương Gia Vệ sản xuất để phát trực tuyến qua Tencent Video

“Truyền trực tuyến là một nền tảng hoàn toàn khác với phim truyện, nơi bạn bị hạn chế tối đa hai giờ,” Tằng Quốc Tường nói. “Bạn có thể làm vài mùa phim để thực sự phát triển câu chuyện và nhân vật của mình. Là một nhà làm phim và một người kể chuyện, thật thú vị khi có quyền lựa chọn nền tảng hoặc thiết bị kể chuyện nào phù hợp hơn với câu chuyện của bạn.”

Nhưng điều đó không có nghĩa là màn ảnh rộng vẫn là giấc mơ. Con cưng của phim nghệ thuật Thái Lan và người đoạt Cành Cọ Vàng Cannes Apichatpong Weerasethakul (Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives) là một nhà làm phim châu Á khác đã lấn sân đại chúng trong năm nay — hoặc gần nhất có thể với tư cách một nghệ sĩ thường xuyên đưa vào phim của minh các nhân vật từ thế giới tâm linh khả thi nhất.

Năm nay, anh phát hành bộ phim nói tiếng Anh đầu tiên của mình — Memoria bí ẩn, với sự tham gia của Tilda Swinton — khi cả thế giới bừng tỉnh trước tài năng độc đáo và phong cách làm phim gần như thần bí của anh.

Đạo diễn Apichatpong Weerasethakul (phải) và Tilda Swinton tại buổi giao lưu trình chiếu Memoria ở Cannes 2021. Bộ phim đã thắng giải thưởng của ban giám khảo liên hoan

“Quốc tịch dường như ít liên quan hơn so với 10-20 năm trước,” anh nói. “Các nền tảng phát trực tuyến là cơ hội tốt, vì chúng nhắm mục tiêu nội dung và khán giả địa phương. Tôi nghĩ rằng các nền tảng phát trực tuyến đã tạo ra một loại phim và phương pháp khác. Tuy nhiên, chúng cũng khiến chúng ta nhận thức được rằng trải nghiệm điện ảnh, trải nghiệm chung, là độc đáo và quý giá.”