• Cuộc chia tay bất ngờ của năm 2013: Hayao Miyazaki 'gác kiếm'

• The Wind Rises: Lời chia tay buồn của biểu tượng hoạt hình Nhật Bản Hayao Miyazaki

• Tác phẩm cuối cùng của Hayao Miyazaki quá hiếu chiến đối với một số người

• The Wind Rises: Năm điều nên biết về phim mới của Miyazaki

• The Wind Rises: Phim mới của Hayao Miyazaki khuấy động tranh cãi

• Lịch sử theo sát The Wind Rises

• 7 phim xuất sắc nhất của Studio Ghibli

• Totoro và Princess Mononoke của Hayao Miyazaki quay lại rạp

• From Up on Poppy Hill: Dựng nên một chuyện tình từ ký ức

Bộ phim đã thu về hơn 80 triệu đô la từ khi ra mắt vào ngày 20/7 tại Nhật Bản, nơi Miyazaki vốn là một hiện tượng phòng vé cũng như bảo vật quốc gia. Bốn phim gần đây nhất của ông – Princess Mononoke, Spirited Away, Howl’s Moving Castle và Ponyo – đã đạt tổng doanh thu khoảng 700 triệu đôla tại quê nhà, và 871 triệu đôla nếu tính cả thị trường quốc tế.

Đạo diễn Nhật Bản Hayao Miyazaki tại Los Angeles, ngày 28/7/2009[Ảnh: Reuters]

Làm phim, công việc đòi hỏi một năng khiếu chiến thuật bẩm sinh của người dẫn đầu và sự kiên cường của một lính bộ binh, thường là cuộc chơi của người trẻ tuổi. Miyazaki đã 72, độ tuổi mà nhiều nhà điều hành đã rút về sống cuộc sống vô danh giàu có; vì vậy ông xứng đáng với sự biết ơn cho những năm tháng xế chiều của mình. Nhưng nhà làm phim, cũng như các nghệ sĩ khác, thường tiếp tục nếu họ tìm được nguồn tài trợ cho các dự án họ muốn thực hiện. Liên hoan Venice năm nay có sự công chiếu quốc tế của hai nhà làm phim 72 tuổi khác, Stephen Frears (Philomena) và Terry Gilliam (The Zero Theorem), thêm vào đó là một phim tài liệu về nhà lãnh đạo Ba Lan Lech Walesa do Andzrej Wajda, một nhà làm phim 87 tuổi khỏe mạnh, đạo diễn.

Wajda chỉ là một người trẻ tuổi nếu so sánh với Leni Riefenstahl, thiên tài người Đức đằng sau những phim tài liệu thập niên 30 Triumph of the Will và Olympia, người đã cho ra mắt một phim mới về lặn dùng bình dưỡng khí vào sinh nhật thứ 100 của mình, năm 2002; hoặc bậc thầy người Bồ Đào Nha Manoel de Oliveira, đã làm phim đầu tiên của mình năm 1931 và nay chuẩn bị cho một phim khác — ở độ tuổi 104! Trong số những đồng liêu của Among Miyazaki, Akira Kurosawa tiếp tục làm phim khi bước vào tuổi 80, Kon Ichikawa ở độ tuổi 90. Với tất cả những đạo diễn này, đưa những hình ảnh của mình lên màn ảnh không còn là một công việc; đó là cuộc sống của họ.

Nhưng nếu Miyazaki, người đã giành một giải Oscar vào năm 2003 cho Spirited Away, thực sự muốn từ bỏ, ông quả không thể chọn tác phẩm cuối nào khiêu khích hơn tác phẩm này. The Wind Rises — tựa đề phim bắt nguồn từ bài thơ Le Cimetière marin của Paul Valéry (“Gió đã lên! Hãy gắng sống kiếp này!”) — khơi dậy một cuộc tình dịu dàng, bi kịch trong hai thập kỉ đầy biến động của lịch sử Nhật Bản, từ năm 1918 tới cuối những năm 30. Đây là những hình ảnh còn mãi về trận động đất kinh hoàng ở Kantō năm 1923, và bão lửa đã xâu xé cả thành phố và giết khoảng 140.000 người. Đây là cuộc suy thoái đã tàn phá Nhật Bản trong khi chính phủ của đất nước này đổ núi tiền vào việc mua vũ khí từ Đức Quốc xã.

Spirited Away, phim đã mang lại tượng vàng Oscar cho Miyazaki

Trong phim đầu tiên của ông hướng đến khán giả ở độ tuổi trưởng thành, Miyazaki đã gặp phải tranh cãi về chính trị, tại quê nhà của ông và giờ là cả ở nước ngoài. Nhân vật chính của đạo diễn này, người được khắc họa như là một người mơ mộng có tầm nhìn, Jirô Horikoshi, đã thiết kế ra máy bay chiến đấu Mitsubishi A6M Zero đè bẹp sự kháng cự của Trung Quốc trước Đế quốc Nhật Bản những năm cuối 1930 và, vào ngày 7/12 năm Miyazaki ra đời, thả một quả bom xuống Trân Châu cảng.

Một chiếc máy bay theo mẫu Mitsubishi A6M Zero

Bộ phim thực chất là tiểu sử hình ảnh song song: của Horikoshi, từ khi còn trẻ ở suốt những năm đại học đến khi làm việc tại Mitsubishi, với một đoạn kết ngắn gọn sau Thế chiến 2, và của nhà văn Tatsuo Hori, tác giả cuốn tiểu thuyết năm 1937 The Wind Has Risen kể câu chuyện về một cô gái mắc bệnh lao ở một viện điều dưỡng; Hori mất năm 1953, ở tuổi 48, vì bệnh lao. Cuộc đời và các tác phẩm của bà đã cung cấp thông tin về nhân vật Naoko Satomi, người phụ nữ trẻ sau trở thành vợ của Jirô. (Trong phim, Hideaki Anno, đạo diễn của phim hoạt hình Evangelion, lồng tiếng cho Jirô lúc lớn; nữ diễn viên Miori Takimoto lồng tiếng Naoko.)

Miyazaki từ lâu đã phủ đam mê của ông lên tất cả những thứ bay được trong phim ông làm. Castle in the Sky năm 1986 về những tên cướp trên không chống lại những công dân của một vùng đất ma thuật trôi nổi. Kiki’s Delivery Service (1989) giao cho một cô phù thủy 13 tuổi công việc đưa bưu kiện bằng chổi bay. Một kiểu khác là tuần tra cướp biển lái máy bay Porco Rosso (1992), lần này là cuộc chiến của một phi công xuất sắc thuộc hàng không Ý bị một câu thần chú biến thành heo. Nhân vật chính trong Howl’s Moving Castle (2004) là một ngôi nhà bay có thể di chuyển của một người chim bí ẩn. Tất cả những phim này tuyên bố rằng con người, giống như loài chim, vốn muốn bay, và rằng bầu trời, không phải mặt đất, mới là ngôi nhà đích thực của chúng ta.

Đạo diễn này cho biết The Wind Rises lấy cảm hứng từ một câu nói của Horikoshi: "Tất cả những gì tôi muốn là làm thứ gì đó đẹp đẽ." Miyazaki thường làm được điều đó, phim cho thấy vẻ đẹp ngay từ cảnh đầu tiên tuyệt vời. Jiro còn nhỏ trèo lên nóc nhà và phát hiện một chiếc máy bay đậu ở đó. Bị thu hút bởi thiết kế như một chú chim đầy màu sắc của nó – cánh trắng, lông xanh, đuôi đỏ, bánh xe hồng và một cái mũi vàng – Jiro đã dùng chú chim kim loại này chuồn ra ngoài và có một cuộc dạo chơi đáng yêu, cho đến khi bị bao phủ bởi một khí cầu khổng lồ mang theo hàng tá máy bay quân sự; cậu trai rơi từ trời xuống và tỉnh dậy trên trên giường của mình. Toàn bộ phim là một loạt các cuộc bay và rơi xuống, khát vọng bầu trời đụng độ với thỏa hiệp và bi kịch.

Một cảnh trong phim

Lịch sử khắc nghiệt và hình ảnh tưởng tượng vui vẻ thường kết nối với nhau trong The Wind Rises. Từ một chiếc máy bay vàng nhạt thuở nhỏ, Jiro tưởng tượng gặp gỡ Giovanni Caproni (do Mansai Nomura lồng tiếng), người vào năm 1911 đã chế tạo chiếc máy bay Ý đầu tiên, và là hình mẫu cho phi công kiêm nhà thiết kế trong Porco Rosso. Caproni có vai trò như là người hướng dẫn tinh thần của Jiro, nói với cậu bé rằng "Cả thế giới là một giấc mơ." Anh chờ mong sự ra đời của hàng không thương mại: "Thay vì bom, chúng ta sẽ chở hành khách." (Nhưng lần thử đầu tiên của anh – về cơ bản là một tàu du lịch được nâng bởi chín bộ cánh – gặp tai nạn) Khi Caproni nói, "Cảm hứng mở ra tương lai, và công nghệ sẽ bắt kịp", ông có lẽ trông đợi những mơ ước không giới hạn của những đạo diễn như James Cameron, Lý An và Alfonso Cuaron gần một thế kỷ sau đó.

Trong thời đại của phim hoạt hình kỹ thuật số (và phim người thật), Miyazaki vẫn trung thành với kỹ thuật vẽ tay – phong cách Disney – có trước cả CGI của Pixar. Thực vậy, những nhân vật con người của ông có khuôn mặt búp bê với đôi mắt to khủng bố và đôi chân cứng đơ, khi đi một cách vụng về trên sàn. Ngay cả Jiro lúc lớn trông giống như bất cứ đứa trẻ hoạt hình nào; và khi anh trượt chân ngã xuống đất, tay và chân của anh không để lại dấu vết có thể nhìn thấy nào trên bãi cỏ.

Jiro trong phim

Hầu hết sự quyến rũ của đạo diễn này dồn vào các cảnh quan: khung cảnh nông thôn được trả về với màu sắc tinh tế nhất, giống như màu nước sơn Naoko vẽ trong suốt quá trình tìm hiểu cô của Jiro. Trên mảnh đất khắc nghiệt đang hướng đến cuộc chiến tranh của Jirô nhạy cảm, Miyazaki đảm bảo rằng các khung cảnh đều đẹp đẽ. Phép ẩn dụ hoàn hảo của ông về một Nhật Bản ở giữa thế giới cũ và mới: những chiếc máy bay do anh thiết kế được đẩy vào bãi tập bởi những đàn bò.

Màu nước tinh tế này, hay màu sắc nhạt nhòa, mở ra cuộc viếng thăm nước Đức của Jirô, để đánh giá sự khéo léo của máy bay quân sự của họ hơn của mình, và để phát triển cho mẫu thử nghiệm Zero. Và khi Miyazaki bắt đầu chỉ ra những các hậu quả của sản phẩm của Horikoshi, ông rời khỏi khung cảnh nhà máy Mitsubishi để tập trung vào những câu chuyện tình yêu của Jiro-Naoki. Sống với người vợ của mình để an ủi cô trong cơn bạo bệnh, anh nói đùa rằng, "Trong cuộc thi vòng thước lôga một tay, anh sẽ về nhất” – bởi, khi làm việc ở nhà, anh luôn luôn nắm tay cô. Sự tận tâm của họ bắt nguồn từ trái tim mạnh mẽ và sự kiên định, như Naoki nói, "Em yêu anh kể từ khi gió mang anh đến với em." Những cảnh họ bên nhau đầy ngọt ngào và cảm động. Nhưng nửa giờ cuối cùng trong một bộ phim dài hai tiếng này đã đánh giá tác động của Zero của Jiro. Đây là một cỗ máy đẹp đã đã giúp giấc mơ chuyên chế Nhật Bản chinh phục thế giới, và mang lại cái chết nhanh chóng hơn cho kẻ thù.

Dù ám chỉ chính trị lên một phim là sự tán dương và hoài niệm những nhà hoạch định chiến tranh hay gì đi nữa, thì The Wind Rises vẫn cho thấy Miyazaki đang ở phong thái tự tin nhất. Bộ phim không gợi đến sự kiệt quệ, lão suy đơn độc nào; nó mạnh mẽ, tinh tế, táo bạo và tuyệt đẹp. Mong rằng tuyên bố nghỉ hưu của ông ngắn gọn, u tối. Mong rằng ông sẽ tiếp tục thu hút và thách thức người xem trong những năm tới.



Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về bài viết này trên Facebook của chúng tôi