Nhà làm phim này được biết đến với những phim viễn tưởng thân thiện với gia đình, nhưng trong tác phẩm cuối của ông, The Wind Rises, ông khắc họa cuộc đời của người đã thiết kế ra máy bay chiến đấu Zero.
Thời điểm bận rộn nhất lịch sử Twitter trong tháng 8/2013 là khi
vô số người sử dụng Nhật Bản cập nhật từ “balus” khi xem một chương
trình truyền hình về bộ phim hoạt hình 1986 của đạo diễn Hayao Miyazaki,
Castle in the Sky.
Theo một giải thích về ảnh hưởng văn
hóa của Miyazaki trên miền đất mẹ công nghệ cao của ông, từ vừa được
tạo trên, được dịch thô là “phá hủy”, được cập nhật (143.199 lần mỗi
giây) còn nhiều hơn cập nhật lan truyền các sự kiên xung quanh sự ra đời
của con trai Hoàng tử William của nước Anh.
Castle in the Sky
Đáng chú ý, ông lão tóc bạc, nói năng nhỏ nhẹ sở hữu tác phẩm khởi nguồn
cho sự kiện điên rồ trên phương tiện xã hội này không sử dụng điện
thoại di động hay mạng Internet – “Khó chịu và phiền phức lắm,” Miyazaki
nói – và ông đã vẽ tay 50 năm nay, sử dụng công cụ cũ nhất, cây bút
chì.
Nay, khi thế giới xung quanh ông thay đổi nhanh hơn, Miyazaki lại công bố kế hoạch sống chậm lại. Đạo diễn 71 tuổi này đã nói
The Wind Rises là phim cuối cùng của ông.
“Mọi
người đều trẻ hơn tôi,” ông nói trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại tại
xưởng phim ở Tokyo của mình cùng với một phiên dịch viên. “Họ không
hiểu tuổi già là thế nào. Tôi học được nhiều điều ở cái tuổi 71, và
những gì tôi học được là tôi không còn nhiều thời gian.”
The Wind Rises
The Wind Rises, ra rạp tại Los Angeles vào ngày 15/11/2013 để đảm
bảo thời lượng một tuần cho giải Oscar trước khi ra mắt rộng rãi vào năm
sau, là một sự chuyển hướng của Miyazaki. Thông thường, những phim viễn
tưởng thân thiện với gia đình như
Howl's Moving Castle, My Neighbor Totoro và phim đoạt giải Oscar
Spirited Away
được đặt trong bối cảnh thế giới ma thuật với sự xuất hiện của thầy
pháp, phù thủy và linh hồn. Chúng thường là những bài ca và vần thơ tinh
tế ca ngợi hòa bình và thiên nhiên được xây dựng xung quanh nhân vật nữ
giỏi giang và mạnh mẽ.
Ngược lại,
The Wind Rises, lấy
bối cảnh tiền Thế chiến II tại Nhật Bản và kể câu chuyện về một người có
thật, Jiro Horikoshi, người đã thiết kế máy bay chiến đấu Zero. Dựa trên một truyện ngắn của nhà thơ Nhật Bản Hori Tatsuo, phim khắc họa thời
kỳ Nhật Bản đối mặt với những vấn đề đang gây thiệt hại cho đất nước
này trong những năm gần đây, bao gồm cả động đất phá hủy và kinh tế đình
trệ.
“Trước đây tôi đã làm việc với các đề tài khoa học viễn
tưởng, tưởng tượng xem điều gì sẽ xảy ra trong tương lại, nhưng khi động
đất xảy ra hai năm trước, tôi thấy, ‘Ồ không, thế giới hiện thực đã bắt
kịp mình,’” ông nói. “Khi chúng ta có thể nhìn thấy sự thay đổi của
thời đại, tôi không còn thấy mình có thể thực hiện những phim viễn tưởng
vui vẻ nữa.”
Hayao Miyazaki
Miyazaki, có bố là người sản xuất bánh lái cho máy bay Zero, cũng thể
hiện tính nghệ thuật trong việc xây dựng hình ảnh chiếc phi cơ thanh
lịch mà chết chóc, để rồi cuối cùng hàng chục chiếc tấn công vào Trân
Châu Cảng.
Đây là một lựa chọn khác biệt với một người tự xác
định là theo chủ nghĩa hòa bình, một người ngồi tại nhà khi đoạt giải
Oscar cho
Spirited Away, bởi, như ông đã cho phóng viên
Times biết sau đó, “Tôi không muốn đến đất nước đã đánh bom Iraq.”
“Jiro
Horikoshi cũng là một người theo chủ nghĩa hòa bình,” Miyazaki nói,
giải thích điều có vẻ trái ngược này. “Bởi thời đại ông sống, thứ duy
nhất ông được phép làm là một chiếc máy bay chiến đấu. Tôi không thể kết
tội cha mình hay Horikoshi đã làm điều sai trái khi họ phải sống
trong thời đại nguy hiểm đó.”
Spirited Away
Ở Nhật Bản, khi
The Wind Rises mở màn vào tháng 7/2014,
Miyazaki đã đưa lập trường phản đối chiến tranh của mình vượt ra khỏi
màn ảnh. Trong tháng 6, ông đã viết một bài phản đối kế hoạch sửa đổi
hiến pháp Nhật cho phép xây dựng một quân đội tinh nhuệ của thủ tướng
mới. Một số nhà thủ cựu gắn cho ông mác “chống Nhật” và một “kẻ phản
bội.”
Phản hồi sắc nhọn này đã khiến ông ngạc nhiên. “Tôi cảm
thấy có mùi chiến tranh,” Miyazaki nói. “Chủ nghĩa dân tộc lỗi thời làm
tôi hoảng sợ.”
Cuộc tranh cãi càng căng thì sự kính trọng giành cho Miyazaki tại quê nhà càng rõ rệt.
Mấy
năm trước, John Lasseter đang cùng dạo diễn này đi dạo quanh xưởng phim
của ông tại Tokyo thì một nhóm nữ sinh nhìn thấy Miyazaki và tiến lại
gần ông. Với mái tóc lù xù màu bạc và nụ cười rộng, Miyazaki bị nhận ra
ngay lập tức ở đây – Lasseter so sánh đạo diễn này với một trong những
nhân vật nổi tiếng nhất của ông, chiếc xe buýt hình mèo với nụ cười rộng
trong
My Neighbor Totoro.
My Neighbor Totoro
“Ông có nụ cười dễ lây. Hai má nâng lên híp mắt vào,” Lasseter, giám đốc
sáng tạo của Disney và Pixar Animation Studios và một người bạn lâu năm
cũng như một người hâm mộ các tác phẩm của Miyazaki, cho biết. "Ông
thật khiêm tốn."
Miyazaki vẽ những chú thỏ nhỏ trong
Totoro
lên tay các nữ sinh, Lasseter nói. “Thật tuyệt khi chứng kiến ông ấy có
ý nghĩa như thế nào đối với người dân Nhật Bản,” ông nói.
Với
cương vị của ông rào cản trách nhiệm là không thể tránh khỏi, đặc biệt
là đối với hàng trăm con người trong công ty của ông, Studio Ghibli,
trong đó có cả con trai của Miyazaki là Goro, người đã đạo diễn phim gần
đây nhất của Ghibli,
From Up on Poppy Hill. Miyazaki lớn tuổi
đã nói rằng ông hy vọng sẽ bỏ lại được một phần trách nhiệm để có thể
nghỉ hưu, tập trung vào việc vẽ manga (truyện tranh Nhật Bản) của mình
và sản xuất các phim ngắn cho bảo tàng Studio Ghibli.
From Up on Poppy Hill
“Tôi thấy hạnh phúc khi không cần phải nghĩ về phim tiếp theo của mình
nữa,” Miyazaki nói. “Tôi muốn đi trên con đường của mình. Có một nhà trẻ
bên cạnh xưởng phim và tôi có thể nghe thấy tiếng con trẻ, điều tôi rất
thích.”
Miyazaki là một người nổi tiếng sử dụng các công cụ vẽ
tay hoạt hình ngày càng trở nên ít ỏi, và có vẻ ngày càng trở nên ít hơn
cùng với sự 'gác kiếm' của ông.
Sắc thái nhẹ nhàng trong phim của ông cũng tạo nên khác biệt. Ngay cả
The Wind Rise,
nói về việc xây dựng một cỗ máy chiến tranh, cũng có những cảnh điềm
đạm trong đó Horikoshi thời trẻ phóng những chiếc máy bay giấy.
Nhìn lại, Miyazaki nói ông có vài điều hối tiếc. Ví dụ, ông ước rằng ông vẽ nhân vật Howl trong
Howl's Moving Castle, “sắc sảo, gai góc và tà” hơn, nhưng ông không có ý định mạo hiểm nghệ thuật lúc bấy giờ.
“Tôi
phát cáu với chính mình,” ông nói. “Lúc đó tôi đã cố hết sức. Mặc dù
tôi không hài lòng với chính mình, tôi nghĩ tôi đã làm việc chăm chỉ hơn
những người khác.”
Dịch: © Chi Nguyễn @Quaivatdienanh.com
Nguồn: Los Angeles Times
Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về bài viết này trên
Facebook của chúng tôi