• Denis Villeneuve - Người đưa hết đam mê sa mạc vào Dune: Hành tinh cát

• Vì sao Dune sẽ thành công hơn Blade Runner 2049 ở phòng vé

• Dune sẽ theo chân Avatar hay John Carter?

• Giải thích trailer Dune: Timothée Chalamet mang lửa

• Mọi điều cần biết về sử thi giả tưởng Dune của Denis Villeneuve với Timothée Chalamet

• Tóm tắt nội dung Dune dưới 900 từ

• Denis Villeneuve có thể phá bỏ lời nguyền Dune của Frank Herbert trên màn ảnh rộng không?

• Dune của đạo diễn Denis Villeneuve hứa hẹn tất cả sự siêu thực trong tiểu thuyết gốc

• Dune và tất cả tin bài liên quan

Dune lấy bối cảnh một tương lai xa, khi những gia tộc lãnh đạo một hệ thống phong cai quản toàn bộ các hành tinh. Nhân vật chính, Paul Atreides, là con trai của Công tước Leto Atreides và Phu nhân Jessica, thành viên của một giáo phái mẫu hệ có tên Bene Gesserit.

Nhân vật chính, Paul Atreides của Timothée Chalamet

Câu chuyện bắt đầu khi gia đình họ được lệnh phải chuyển tới thế giới sa mạc Arrakis và quản lý việc thu hoạch melange, hay thường được gọi là Spice, một loại thuốc thúc đẩy nền kinh tế trong vũ trụ Dune. Người ra lệnh họ chuyển đi là Hoàng đế Padishah Shaddam IV, vốn coi gia đình được yêu quý này là mối đe dọa cho quyền lực và vị thế đứng đầu vương quốc của ông ta. Ông bắt tay với đối thủ lớn nhất của gia tộc Atreides, Nam tước Vladimir Harkonnen, nhằm tiêu diệt nhà Atreides khi họ đặt chân tới Arrakis.

Chỉ thành công phần nào trong kế hoạch, hai kẻ âm mưu này đã vô tình châm ngòi cho một loạt sự kiện sẽ định hình lại chính trị thiên hà và trật tự xã hội của nhân loại mãi mãi.

Sau đây là năm điều Variety nghĩ bạn cần biết trước khi xem bộ phim chuyển thể được chờ đợi từ lâu của Denis Villeneuve, vừa ra mắt tại Liên hoan phim Venice.

Các phim chuyển thể

Bản chuyển thể rất được chờ đợi và nhiều đồn đoán phóng đại của Villeneuve là phiên bản chuyển thể thứ ba câu chuyện Dune lên màn ảnh. Năm 1984, phim chuyển thể của David Lynch khiến nhiều người hâm mộ phấn khích nhưng cũng làm nhiều người khác thất vọng, bản thân đạo diễn sau này không thừa nhận tác phẩm và nói các nhà sản xuất đã không cho ông làm bộ phim ông muốn. Các nhà phê bình đa phần chê bai bộ phim và những người hâm mộ truyện gốc thì bất đồng ý kiến. Qua thời gian, thái độ với bộ phim đã dịu đi hơn, và bộ phim đã trở thành một trụ cột trong dòng khoa học giả tưởng, đặc biệt về mặt mỹ thuật. Không có gì đến trước hay sau nó có được hình ảnh như vậy.

Gần hai thập kỷ sau, một phim truyền hình ngắn tập Dune — còn có tên Frank Herbert’s Dune — được kênh Sci-Fi thực hiện và phát sóng năm 2000, trở thành thành công khổng lồ cho đài này và dẫn đến phim bộ truyền hình ngắn tập nối tiếp vào năm 2003 có tựa Frank Herbert’s Children of Dune. Cả hai phần phim đều nằm trong tốp ba phim được đánh giá cao nhất của đài này ở thời điểm đó.

Dune lấy bối cảnh một tương lai xa, khi những gia tộc lãnh đạo một hệ thống phong cai quản toàn bộ các hành tinh

Ít được biết đến hơn, nhưng là nguồn sản sinh tin đồn, phỏng đoán giật gân và một phim tài liệu thắng giải năm 2013, là nỗ lực không thành công của Alejandro Jodorowsky tự chuyển thể tác phẩm. Đầu những năm 70, một nhóm người Pháp đứng đầu là Jean-Paul Gibon mua bản quyền Dune và chỉ định Jodorowsky đạo diễn. Nhà làm phim đã làm việc với họa sĩ truyện tranh Jean ‘Moebius’ Giraud cho ra kịch bản phân cảnh khổng lồ chứa 3.000 bức vẽ cho một bộ phim ông ước tính có thời lượng từ 10 đến 14 tiếng. Ông còn tìm cách mời được họa sĩ Salvador Dalí vào vai Hoàng đế Shaddam IV, cùng những cái tên được đề xuất khác gồm Orson Welles, Mick Jagger, David Carradine và Geraldine Chaplin, cùng nhiều người nữa. Ban nhạc Pink Floyd là cái tên được mong muốn soạn nhạc cho bộ phim.

Thêm vào đó, đã có năm trò chơi điện tử Dune được cấp phép, dù không có phần nào mới sau Frank Herbert’s Dune năm 2001 dựa trên phim truyền hình ngắn tập của đài Sci-Fi. Có ba trò chơi nhập vai, bốn trò chơi cờ bàn và một trò chơi sưu tập thẻ bài từ 1997.

Rebecca Ferguson vào vai người mẹ đứng đầu gia đình trong phần phim mới nhất

Giai cấp

Các Hoàng đế Padishah là những người cai trị theo truyền thống cha truyền con nối của Đế chế Cũ, nắm quyền trị vì vũ trụ trong bộ sách. Quyền lực của họ chịu sự kiểm soát bằng hiệp ước phong kiến với các gia tộc Landsraad và tổ chức Spacing Guild. Dù các hoàng đế và nhà Landsraad chia sẻ quyền lực chính trị, cả hai bọn họ phụ thuộc vào Spacing Guild cho việc di chuyển trong vũ trụ, tạo ra một sự ổn định mong manh.

Nằm dưới quyền bất cứ gia tộc nào đang cai quản hành tinh của họ, Fremen là một nhóm người đã sống trên địa hình đá lởm chởm của Arrakis qua nhiều thế hệ. Không ngừng đấu tranh giành sự sống, họ có kỹ năng chiến đấu và sự rắn rỏi nhờ tính chất khắc nghiệt của hành tinh này. Fremen sống thành các bộ tộc gọi là sietche và trân trọng nước hơn bất cứ thứ gì. Khi một Fremen chết, xác họ được đưa xuống nước để giữ độ ẩm như lúc còn sống.

Từ vựng

Dune được viết và chuyển thể bằng tiếng Anh, nhưng với phương ngữ tiếng Anh đi hơi xa vốn từ vựng hằng ngày của khán giả. Khi câu chuyện mở ra, các từ mới sẽ dễ nhận biết hơn qua việc được lặp lại, nhưng có một số từ nên biết trước khi ra rạp.

Spice là sản phẩm phụ của quá trình phân hóa dưới lòng đất của giun cát Arrakis, cho người hấp thụ siêu năng lực

Melange, hay Spice, là chất quý giá nhất trong Vũ trụ Dune. Một loại thuốc được khai thác trên hành tinh Arrakis, nó cho người hấp thụ siêu năng lực. Theo quyển sách, “Ai kiểm soát Spice thì kiểm soát vũ trụ.” Spice là sản phẩm phụ của quá trình phân hóa dưới lòng đất của giun cát Arrakis, những sinh vật khổng lồ sống dưới cát sa mạc nhưng sẽ chui lên khi những người du hành bất cẩn gây rung lắc bề mặt sa mạc.

Stillsuit là quần áo kín thân mà người Fremen trên Arrakis mặc. Nó giữ lại độ ẩm cơ thể thải ra và lọc thành nước uống được. Bộ quần áo thường đi cùng ống lọc, một thiết bị thở đẩy nhanh quá trình. Fremen thường cầm theo crysknife làm từ răng của giun cát chết. Khi crysknife được rút ra thì bao giờ nó nhuốm máu mới được tra lại vào bao, và bất cứ người nào không phải tộc Fremen nhìn thấy con dao này phải bị giết ngay tại chỗ.

Stillsuit là quần áo kín thân mà người Fremen trên Arrakis mặc

Bene Gesserit là một nhóm tôn giáo mẫu hệ hoạt động ngoài cơ cấu chính trị truyền thống, thường được nhiều người coi như một hội phù thủy. Họ có thể dùng khả năng có tên Giọng Nói để kiểm soát hành động của người khác. Quạn trọng hơn, mẹ của Paul Jessica là thành viên của Bene Geserit. Trong vũ trụ Dune, việc sử dụng trí thông minh nhân tạo bị cấm và thay vào đó một nhóm bí ẩn tên Mentats xử lý công việc của máy tính. Họ là những người được huấn luyện và đạt điều kiện siêu năng lực về trí nhớ khiến họ trở thành thành phần không thể thiếu của các gia tộc, dù theo nghĩa tốt hay xấu.

Diễn viên

Với phiên bản của Villeneuve sắp ra rạp, nhân vật chủ chốt của Herbert đã được thể hiện qua ba diễn viên trên màn ảnh. Dù dàn diễn viên toàn sao của bản 2021 nổi bật hơn, bản phim truyền hình hay phim lẻ của Lynch cũng không hề thiếu hào quang. Người hâm mộ đều có diễn viên yêu thích trong mỗi phần, thường tranh luận nhiệt tình khi gặp những ý kiến trái chiều.

Chani do Zendaya thủ vai

Kyle MacLachlan, Alec Newman và giờ Timothée Chalamet đã xuất hiện trong vai Paul Atreides, nhân vật chính của quyển sách và người dẫn chuyện trong mỗi phần phim tới giờ, dù Villeneuve đã nói trong phần hai của ông Chani do Zendaya thủ vai sẽ là nhân vật chính.

Trước Zendaya, Chani do Sean Young đóng trong phiên bản của Lynch và Barbora Kodetová trong phim truyền hình. Oscar Isaac vào vai Công tước Leo Atreides, cha của Paul trong phần Dune mới nhất, theo sau lần lượt Jürgen Prochnow và William Hurt trong phim điện ảnh và phim truyền hình. Mẹ của Paul, Phu nhân Jessica, từng được Francesca Annis và Saskia Reeves thủ vai, còn Rebecca Ferguson vào vai người mẹ đứng đầu gia đình trong phần phim mới nhất.

Oscar Isaac vào vai Công tước Leo Atreides, cha của Paul

Các nhân vật chủ chốt khác gồm Duncan Idaho, bậc thầy kiếm thuật phụng sự Gia tộc Atreides – do Richard Jordan, James Watson và giờ Jason Momoa thủ vai; Piter Devries, một Metat của Nam tước Vladimir Harkonnen — Brad Dourif, Jan Unger và David Dastmalchian; Stilgar, thủ lĩnh tộc Fremen Sietch Tabr — Everett McGill, Uwe Ochsenknecht và Javier Bardem; và Gurney Halleck, Tướng quân của Gia tộc Atreides — Patrick Stewart, P.H. Moriarty và Josh Brolin.

Văn hóa đại chúng

Dune đã ảnh hưởng lên văn hóa đại chúng trong nhiều thập kỷ, xuất hiện cả khi được trông đợi lẫn bất ngờ. Được coi là tác phẩm khoa học giả tưởng có ảnh hưởng sâu xa, gần như mọi thiên truyện vũ trụ xuất bản sau bộ sách của Herbert đều không tránh khỏi mang dấu ấn ảnh hưởng. Tuy nhiên, nó còn vươn ra ngoài kệ sách và thâm nhập vào những tài sản nổi tiếng nhất trong văn hóa đại chúng.

Giun cát Arrakis, những sinh vật khổng lồ sống dưới cát sa mạc nhưng sẽ chui lên khi những người du hành bất cẩn gây rung lắc bề mặt sa mạc

Bốn năm sau khi phim của Lynch ra rạp, Tim Burton phát hành Beetlejuice, có những con sâu ăn thịt khổng lồ chui dưới sa mạc trong địa ngục. Giun khổng lồ trên cát cũng xuất hiện trong tập “Sandy, SpongeBob, and the Worm” của SpongeBob Squarepants và “Red Starved” của Adventure Time.

Phim hoạt hình khoa học-giả tưởng kinh điển Futurama của Matt Groening cũng chứa đầy liên hệ tới Dune gồm Fry mặc thử stillsuit, những con giun cát được dùng làm phương tiện vận chuyển trên Sao Hỏa, và Hoa hậu Arrakis tham gia cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ. Tác phẩm The Simpsons thực tế hơn được Groening phát hành trước đó cũng tìm cách đưa vào một liên hệ khi Lisa ăn thức ăn quá nhiều gia vị cay (spice) và tuyên bố: “Tôi có thể nhìn xuyên thời gian,” một năng lực đi cùng với melange trong Dune.

Timothée Chalamet tại sự kiện của Dune ở Liên hoan phim Venice 2021

Những người hâm mộ Dune tinh mắt đã nhặt được các trứng Phục sinh, một số rõ rệt và một số được giấu kỹ hơn, trong nhiều phim điện ảnh và truyền hình, trong đó có Rick and Morty, South Park, Wilfred, một bộ trang phục Halloween ghê rợn trong Chuck, và cả Moonrise Kingdom của Wes Anderson, với cuốn tiểu thuyết giả tưởng yêu thích của Suzy The Girl from Jupiter có bọc sách in bản đồ cực Bắc của Arrakis.