• Disney sở hữu những gì sau cuộc sáp nhập đồ sộ Disney/Fox

• Dumbo vạch trần sự xấu xa của thương vụ Disney thâu tóm Fox

• Cổ đông Disney và Fox thông qua thương vụ: Kết thúc kỷ nguyên song hùng truyền thông

• Với Disney nuốt chửng Fox: Một kỷ nguyên mới mở ra cho Hollywood

• Thương vụ chốt hạ: Disney thu tóm 21st Century Fox định hình lại toàn cảnh ngành giải trí

• Lại nói về thương vụ tiềm năng Disney thâu tóm Fox: X-Men gia nhập Vũ trụ Điện ảnh Marvel có phải ý hay?

• Một Disney-Fox sáp nhập không tốt cho bất cứ ai ngoài Disney

Nổi lên từ đống tro tàn của vụ sụp đổ thị trường chứng khoán năm 1929, Twentieth Century-Fox được rèn giũa dưới tay nghề bậc thầy của nhà sản xuất tàn nhẫn Darryl F. Zanuck, người đã sáp nhập Twentieth Century Pictures với hãng phim ốm yếu của William Fox — và cho ra lò Fox trong quá trình đó — tạo nên một tay chơi đáng gờm ở Hollywood. Chính hãng phim này đã biến Marilyn Monroe thành một ngôi sao, đã trả cho Elizabeth Taylor thù lao 1 triệu đôla đầu tiên của bà (cho bộ phim Cleopatra tốn kém, với 44 triệu đôla suýt đánh đắm công ty), và giúp củng cố phim bom tấn thời hiện đại với ảo mộng không gian của George Lucas, Chiến tranh giữa các vì sao.

Trên đường đi, Fox đã trải nghiệm tất cả thăng trầm của hệ thống Hollywood đang phát triển, từ phá vỡ các kỷ lục phòng vé với The Sound of Music thành công đình đám năm 1969, đến kiếm được 14 đề cử Oscar cho All About Eve, đến sự nhậm chức năm 1970 của con trai Zanuck, Richard, là chủ tịch sản xuất, chỉ để sa thải ông trong một động thái dẫn đến việc ông ta bị hất cẳng bởi một hội đồng quản trị sôi sục. Và tất cả những chuyện này là trước khi Rupert Murdoch mua hãng phim vào năm 1985, ra mắt Fox Broadcasting Network cùng với Barry Diller, và nhân đôi công việc kinh doanh của Jim Cameron, bật đèn xanh và cung cấp thừa mứa cho vị đạo diễn đồng bóng này tất cả các khoản ngân sách sản xuất dẫn tới tổng doanh thu toàn cầu 2,2 tỉ đôla cho Titanic năm 1997 và 2,8 tỉ đô la cho Avatar năm 2009.

All About Eve lấy 14 đề cử Oscar

Thật không may, Cameron không thể cứu tất cả mọi người. Môi trường kinh doanh ở Hollywood đã thay đổi trong những năm gần đây, và các hãng phim đang cạnh tranh không chỉ với nhau mà còn với một nhúm kẻ xía mũi vào từ Thung lũng Silicon tàn nhẫn. Các liên minh mới đã được rèn đúc từ trong tuyệt vọng, không ai trong số đó lớn hơn thương vụ thâu tóm trị giá 71,3 tỉ USD này, chính thức kết thúc vào ngày 20/3, chứng kiến Công ty Walt Disney nuốt chửng Fox một thời bất khuất. Thỏa thuận này cuối cùng có thể dẫn đến mất từ 4.000 đến 10.000 việc làm, tùy theo người bạn hỏi.

Các nhân viên lâu năm ở Fox đã phải chịu đựng một dạng sang chấn kéo dài kể từ khi vụ sáp nhập được công bố, vào tháng 12 năm 2017. Nghe họ nói, họ nhận được các bản hướng dẫn hầu hết đều mơ hồ, chuyên chế kiểu như tác phẩm 1984 của George Orwell về các quy chuẩn và giải thích thẻ chìa khóa truy cập, nhưng họ đã bị bỏ mặc không có chỉ thị làm việc. Vào giữa tháng 2 vừa rồi, các bộ phận marketing và phát hành của Fox đã họp với các nhà làm phim Dark Phoenix, phần X-Men mới nhất từ nhà sản xuất-đạo diễn Simon Kinberg, để vạch ra kế hoạch cho việc phát hành bộ phim này vào tháng 6. Đó là một cuộc họp điển hình. Mua quảng cáo đã được thảo luận, và các tour quảng bá cho bộ phim của các ngôi sao, bao gồm Sophie Turner, Jennifer Lawrence và Jessica Chastain, đã được vạch ra. Nhưng vẫn gây bối rối, bởi biết bao gương mặt mới trong phòng — một nhúm tư vấn cấp cao đã được thuê thời vụ để lấp đầy các công việc gần đây bị bỏ trống bởi các nhân viên dài hạn ra đi — và vì cách tiếp cận khác thường của nhóm marketing của Fox hướng tới ngày phát hành bộ phim, bốn tháng nữa.

Thương vụ thâu tóm trị giá 71,3 tỉ USD, chính thức kết thúc vào ngày 20/3, chứng kiến Công ty Walt Disney nuốt chửng Fox bất khuất một thời. Thỏa thuận này cuối cùng có thể dẫn đến mất từ 4.000 đến 10.000 việc làm

“Chúng tôi biết khi thả trailer, nhưng chưa thấm vào đâu so với vị trí của chúng tôi lúc này,” một nhà điều hành marketing trong cuộc họp nói. “Thật đáng sợ. Nếu tôi là nhà làm phim thì chắc tôi phát điên mất.”

“Chuyện không bình thường đã rõ như ban ngày rồi, tức là khi bộ phim này ra rạp thì lúc đó hầu hết mọi người sẽ không phải là những người vẫn đang làm việc bây giờ,” một người khác cũng tham dự cuộc họp nói thêm.

“Không có ai xuất hiện và nói, ‘Đây là những gì sắp xảy ra.’ Tại sao họ không thể cứ việc cho chúng tôi biết rằng không có chỗ cho chúng tôi? Tại sao họ không thể cho ai biết?” nhà điều hành marketing nói. “Chúng tôi không bị cho ra đi vì đã không kiếm ra tiền cho công ty hoặc đã làm việc kém cỏi. Chúng tôi bị cho ra đi hoàn toàn chỉ vì chủ nghĩa tư bản.”

Marketing mà khóc chủ nghĩa tư bản thì đúng thật là chuyện quái dị. Nhưng cuộc sống là vậy, không chỉ ở Fox mà khắp Hollywood ngày nay — hay ít nhất là kể từ khi Netflix tung ra House of Card mùa đầu tiên cho những khách hàng vô tình của họ sáu năm trước. Phải mất một thời gian Hollywood mới hiểu được chuyện gì, nhưng khi các nhà làm phim lớn nhất thế giới — Martin Scorsese, Alfonso Cuarón, và gần như tất cả mọi người ở phe bên kia của Steven Spielberg và Christopher Nolan — bắt đầu đưa những bộ phim đắt tiền, phát hành rạp của họ phát trực tuyến, thiên hạ nhận ra rằng công việc kinh doanh đang vật vã trước một sự phá hủy lớn đến mức sẽ không bao giờ còn trở lại như cũ. Luận điểm đó đã được củng cố tại giải Oscar năm nay khi Roma đoạt ba giải Oscar — đạo diễn, quay phim và phim nói tiếng nước ngoài hay nhất. Tất cả những sự vò đầu bứt tai trong năm năm qua về mối đe dọa đối với kinh doanh phim chiếu rạp thần thánh và phản ứng trước chi tiêu của Netflix dường như đã tìm thấy đỉnh điểm trong sự mất mát của Fox. Sáu ông lớn hãng phim, có lịch sử trước thời hầu hết ông cố ông sơ chúng ta thực tập ở phòng văn thư, giờ đã giảm xuống còn năm — và việc hợp nhất có thể chưa kết thúc đâu.

“Các hạ tầng mới đang bùng nổ mỗi ngày, nhưng thế giới rạp chiếu sẽ không bao giờ còn thấy một hãng phim mới nào xuất hiện nữa,” một nhà làm phim kỳ cựu có mối quan hệ với cả Disney và Fox, nói. “Tất thảy sẽ hướng tới phát hành-thẳng-người tiêu dùng.”

Bích họa Empire Strikes Back trong phim trường của Fox

Một nhà điều hành khác nói, “Thung lũng Silicon đã tuyên bố sự thù địch của họ đối với trật tự hiện có và mong muốn thay thế nó của họ. Quan điểm của họ là không có sự cùng-tồn tại. Họ nghĩ theo kiểu người chiến thắng lấy tất.”

Quan điểm như vậy không chính xác là lý thuyết truyền thông hiện đại vào thời điểm này, nhưng thâu tóm Fox là biểu hiện lớn nhất của nó — thậm chí một cách vật chất. Lấy tương lai của phim trường Fox làm ví dụ, 53 mẫu Anh bất động sản thượng hạng của Los Angeles được chăm chút hoàn hảo, từng là cơ ngơi trải rộng hơn 176 mẫu Anh bao gồm hầu hết những gì là Century City ngày nay. Ở đây vẫn còn một bản bích họa khổng lồ của Julie Andrew từ The Sound of Music cùng với Darth Vader và Luke Skywalker đấu kiếm ánh sáng tay đôi.

Gần đây, người viết nói chuyện với sử gia điện ảnh Leonard Maltin, nhớ lại những ngày ông có thể đưa bạn bè ra khỏi thành phố đến phim trường của Fox để ngắm nhìn di tích của nhà ga xe lửa trên cao kỳ ảo từng làm phông nền cho ca khúc vĩ đại của Barbra Streisand Before the Parade Passes By, trong Hello, Dolly! Bạn “có thể đưa họ đến đó và lái xe chở họ tới phim trường này và nhìn thấy chút ma thuật của Hollywood,” ông nói vẻ bâng khuâng.

Bích họa khổng lồ của Julie Andrew từ The Sound of Music

Với việc thương vụ hoàn tất, phim trường của Fox sẽ sớm trở thành nơi cho các nhãn hiệu phim mới của Disney thuê, và trụ sở của New Fox, giờ sẽ bao gồm Fox Broadcasting, Fox News và các đài truyền hình của nó. Nhân viên, một số người đã ở đó từ thời dựng cảnh cho Dolly, đang ngắm nghía các logo yêu dấu của họ và những con thiêu thân biến mất từ bên hông các tòa nhà trong phim trường. “Họ đang xóa trắng mọi thứ của Fox ở nơi này,” một giám đốc điều hành lâu năm nói trong đau đớn.

Fox có thể chưa bao giờ là hãng phim lớn nhất, nhưng dám chấp nhận tung tẩy với những bộ phim mà Disney khó lòng ủng hộ, kể cả gần đây. Life of Pi của Lý An, The Martian của Ridley Scott, và Logan của James Mangold. Nguồn gốc lo lắng lớn nhất của Hollywood xung quanh thỏa thuận này nằm ở thực tế lạnh lùng đó: ngành công nghiệp vừa mất đi một người mua lớn với nội dung truyền thống, và là một người đã nhiều lần mạo hiểm với phim ảnh. Hoặc ít nhất thi thoảng trong một vector marketing rất là phi-Disney. Về điều này thì nghĩ ngay đến việc Hugh Jackman trong vai P. T. Barnum trong The Greatest Showman; chuỗi phim Deadpool báng bổ, và về cơ bản là chống-Disney, hiện đã thu về 1,5 tỉ đôla toàn thế giới và ban đầu là một mạo hiểm lớn neo vào Ryan Reynold, nam chính đã bị xịt bởi Green Lantern trước đây. Twentieth Century Fox đã từng sản xuất từ 12 đến 20 phim một năm — những tựa nổi bật của năm 2018 bao gồm Bohemian Rhapsody và Deadpool 2. Bây giờ sẽ giảm xuống chỉ còn là nhãn hiệu bên trong Disney, do phó chủ tịch của Fox Film, Emma Watts điều hành. Một số người dự đoán sẽ có khoảng ba đến năm phim của Fox được phát hành rạp mỗi năm, một con số mà tất cả mọi người trong nghề đều phải tìm đến thuốc an thần Xanax. Bob Iger, CEO của Disney, nói với khán giả tại Hội nghị thượng đỉnh tổ chức mới thành lập của Vanity Fair vào tháng 10 năm ngoái rằng ông “thích chấp nhận mạo hiểm lớn”. Cho đến nay, mạo hiểm lớn nhất của ông rõ ràng liên quan đến các công viên giải trí Disney và ngành kinh doanh ‘khủng’ vật phẩm ăn theo.

Marilyn Monroe chụp ảnh ở ngôi làng cổ kính trong phim trường của Fox năm 1947. Chính hãng phim này đã biến Marilyn Monroe thành một ngôi sao

“Chuyện này thật đáng sợ cho người bán hàng,” một nhân vật kỳ cựu đứng đầu hãng đại diện nói. “Bạn từng có hai người mua thực sự quan trọng. Nhưng Disney cứ thu hẹp làn đường của họ [vào loại nội dung mà họ làm ra]. Fox cũng sẽ làm như vậy chăng? Mọi người đều hỏi liệu là Disney thì có làm Deadpool 2 không. Tôi muốn biết liệu họ có còn làm Walk the Line hay Romeo and Juliet không. Tôi không biết.”

Trong ngắn hạn, Disney, đã chiếm 26% doanh thu phòng vé, sẽ dựa vào các dự án có ngân sách lớn hơn của Fox để lắp đầy vào dàn phim của mình, các dự án như phim tiếp theo Murder on the Orient Express, dự kiến sẽ khởi quay mùa thu năm nay — và Avatar phần tiếp theo của Cameron, đã có lịch ra mắt vào tháng 12 năm 2020. (Disney có thị phần lớn nhất, nhưng không phát hành nhiều phim như, Warner Bros. hay Universal chẳng hạn.) Các phim khác, nhỏ hơn ban đầu dự kiến là một phần trong lịch phát hành của Fox có khả năng sẽ được chuyển sang dịch vụ phát trực tuyến mới của Disney, dự kiến ra mắt vào cuối năm 2019. Theo giới quan sát, có khả năng thiệt hại sẽ là The New Mutants, phim ăn theo Marvel của Josh Boone, do Maisie Williams của Game of Thrones đóng chính. Ngân sách vừa phải, dàn diễn viên trẻ hơn và kém hoành tráng hơn khiến bộ phim này trở thành tựa phim hoàn hảo để gửi thẳng đến người tiêu dùng. Đây là một định đề mà các nhà làm phim toàn ngành giải trí cần phải bắt đầu làm quen.

Ngân sách vừa phải, dàn diễn viên trẻ hơn và kém hoành tráng hơn, The New Mutants trở thành tựa phim hoàn hảo để gửi thẳng đến người tiêu dùng

Nhà làm phim nói, “Khái niệm về cái gì dành cho màn ảnh rộng hay dành cho hạ tầng trực tuyến, khi bạn có một thứ gì đó giống như Roma ngoài kia, thật khó để làm một nhà làm phim và vẫn tin rằng nỗi hoài niệm trải nghiệm rạp chiếu của bạn lại là cao cấp hơn cách người ta muốn xem phim ngày nay.”

Công cuộc phát minh lại các dịch vụ phát trực tuyến của Disney có nghĩa là một nhúm các thương hiệu đặc biệt tại Fox đang được quăng cho sợi dây cứu sinh đáng thèm muốn. Fox Searchlight, nhà sản xuất các phim đoạt giải Oscar như The Favourite và Can You Ever Forgive Me?, sẽ có một chỗ ngồi vào bàn của Disney, cũng như Fox 2000, ngôi nhà của các tác phẩm chuyển thể từ sách thành phim như Love, Simon và The Hate U Give, và các kênh truyền hình cáp như FX Networks (The Americans, Atlanta) và Nat Geo, vừa thắng giải Oscar phim tài liệu hay nhất với Free Solo. Trong khi những người ở Big Fox đang bưng mặt khóc, tự hỏi không biết những ngày tàn của họ ở hãng phim phóng túng này như thế nào, thì các nhà điều hành tại các phân ban được chọn lại choáng ngợp vì háo hức với những gì sắp xảy ra. “Dịch vụ trực tuyến đang phát triển, và nếu bạn sắp trở thành một công ty đẳng-cấp-nhất, bạn phải đối mặt hiện thực thị trường. Tôi rất vui mừng trở thành một phần trong đó,” John Landgraf, CEO của FX, nói. Ông này thường xuyên chỉ trích Netflix tấn công vào công việc kinh doanh của mình và đã được Disney lên dây cót rằng chương trình của ông là một phần quan trọng trong chiến lược Hulu của công ty.

Tất nhiên, tất cả chuyện này chỉ báo hiệu thêm nhiều thay đổi và thêm nhiều câu hỏi. Các doanh nghiệp lĩnh vực trình chiếu sẽ làm vụ hợp nhất riêng? Có kế hoạch đóng cửa bao nhiêu trong số 41.000 rạp chiếu tạo nên ngành kinh doanh rạp chiếu trên toàn nước Mỹ không? Một số người trong nghề đang than thở rằng Disney sẽ có bao nhiêu ảnh hưởng đối với nhà rạp khi nó kiểm soát từ 35 đến 40% thị phần. Các chuỗi rạp đã chiến đấu với Netflix, vốn không quan tâm đến việc đưa phim ra rạp trước khi lên hạ tầng của nó. “Disney sẽ kiểm soát một số lượng ‘khủng’ phim đi qua các rạp chiếu và sẽ có thể áp đặt điều kiện với nhà rạp,” một nhà cung cấp nội dung cho biết. “Có lẽ sẽ rất tệ cho các nhà rạp.”

John Fithian, người đứng đầu Hiệp hội các chủ sở hữu rạp chiếu, rất lạc quan về tương lai cho các thành viên hiệp hội của ông trong tay Iger và công ty, gọi hãng phim này là “người tin tưởng nhất vào sự độc quyền của phát hành rạp chiếu.”

“Vì lý do đó thôi cũng thấy không công ty nào phát triển tốt hơn rồi,” ông nói. “Điều đó càng rõ ràng hơn khi bạn đối chiếu họ với Netflix.”

Với tất cả sự thay đổi này, không có gì lạ khi sự lo lắng đang tăng cao ở Fox. Sự phá hủy, đúng thế, chỉ mới bắt đầu. Và thật là buồn bởi vì bao nhiêu công ăn việc làm sẽ biến mất lẫn bởi vì ngành điện ảnh đã thay đổi triệt để như thế nào. Nhưng không có những kẻ cơ hội chủ nghĩa thì đâu phải là Hollywood. “Nếu bạn muốn giữ tính đương thời, bạn phải có xuất phẩm mà mọi người muốn xem có thể dễ dàng truy cập khi nào và nơi nào họ muốn xem,” lãnh đạo hãng đại diện kỳ cựu nói. “Thương vụ này của Disney đang buộc Netflix tăng cường nội dung riêng của họ. Có thể nói điều tương tự cho Amazon. Nên sẽ rất tốt cho người bán ở khía cạnh đó. Cũng tốt cho các nghệ sĩ. Tốt cho tất cả mọi người trừ những người chỉ muốn làm phim với năm hãng phim. Đâu phải chỉ có mỗi cách ấy. Nếu bạn bị mắc kẹt trong não trạng đó, thì sẽ rất cô đơn.”