• Lựa chọn bây giờ hoặc không bao giờ của hãng phim: Kiện các công ty trí tuệ nhân tạo hay ký hợp đồng tài sản trí tuệ lớn

• Đình công kết thúc. SAG-AFTRA giành được những gì trong thỏa thuận?

• Các hãng phim có mơ về ngôi sao người máy không?

• Chính các nhà làm phim sử dụng trí tuệ nhân tạo cũng thấy hiểm họa AI

• AI có thể làm phim, biên tập diễn xuất, giả giọng nói. Hollywood chưa sẵn sàng

• AI đã có mặt và đang tạo ra những bộ phim. Hollywood sẵn sàng chưa?

• Đình công mới chỉ là một phần vấn đề của Hollywood

Hollywood đã cung cấp cho thế giới vô số câu chuyện lý tưởng lẫn phản địa đàng về trí tuệ nhân tạo (AI). Nhưng chắc chưa khi nào các biên kịch viết kịch bản khoa học-giả tưởng hoặc các diễn viên đang thổi hồn vào cỗ máy lại từng nghĩ rằng AI có thể là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sinh kế của họ.

Nhưng đó chính là nỗi lo sợ của SAG-AFTRA và Hiệp hội Biên kịch Mỹ (WGA), công đoàn đại diện cho các diễn viên và biên kịch Mỹ. Cả hai hiệp hội đều đình công (lần đầu tiên cả hai đồng thời làm vậy kể từ năm 1960), và vấn đề then chốt tắc nghẽn trong đàm phán với các hãng phim lớn của Hollywood là việc sử dụng và quản lý AI. Các công đoàn lo ngại những trình tạo văn bản như ChatGPT có thể viết kịch bản và hình ảnh của diễn viên có thể được sử dụng để tạo ra các nhân vật mà không cần có sự tham gia của con người.

“Chúng tôi sẽ không để công việc của mình bị tước đi và giao cho robot,” diễn viên phim Breaking Bad Bryan Cranston nói tại một cuộc biểu tình ủng hộ cuộc đình công SAG-AFTRA gần đây. “Chúng tôi sẽ không cho phép các người tước đi phẩm giá của chúng tôi.” Trong khi đó, Liên minh các nhà sản xuất điện ảnh và truyền hình (AMPTP), đại diện cho các hãng phim lớn của Hollywood, cho biết họ đã đưa ra “các biện pháp bảo vệ mang tính đột phá” để ngăn chặn điều đó.

Nhưng liệu trí tuệ nhân tạo tạo sinh thực sự có thể thay thế biên kịch và diễn viên trên phim trường không? Liệu ngày nào đó chúng ta có thể xem phim bộ truyền hình do máy tính viết và “diễn” bằng hình ảnh con người do máy tạo ra, như một tập gần đây trong phim bộ khoa học-giả tưởng Black Mirror của Netflix đã miêu tả không? AI có thực sự là mối đe dọa lớn đối với các nghệ sĩ như nhiều người đang nói?

“Chúng tôi sẽ không để công việc của mình bị tước đi và giao cho robot,” diễn viên phim Breaking Bad Bryan Cranston nói tại một cuộc biểu tình ủng hộ cuộc đình công SAG-AFTRA

“Chắc chắn là thế,” Haibing Lu, phó giáo sư Hệ thống Thông tin & Phân tích tại Đại học Santa Clara, cho biết. “Tôi không nghĩ có cách cấm hoàn toàn công nghệ này. Chúng ta phải thích nghi với nó. Tất cả các bên cần ngồi lại và tìm ra cách thích hợp để chuyển ra lợi nhuận.”

Hiện tại chả bên nào ngồi lại cả. Chưa có cuộc đàm phán nào được lên lịch giữa AMPTP và các công đoàn đình công. Khi cuối cùng gặp nhau lần nữa, họ sẽ phải đưa ra các quy định về việc sử dụng AI vào các hợp đồng mới. Và rủi ro rất cao, không chỉ đối với biên kịch, diễn viên và hãng phim mà còn đối với tất cả chúng ta. Chúng ta có muốn xem phim và chương trình truyền hình do máy móc thực hiện không? Liệu chúng có phải là nguyên tác không? Chúng có thể làm cho chúng ta cười và khóc không? Nghệ thuật trí tuệ nhân tạo có hồn không?

Và — điều quan trọng nhất — AI có nhăm nhe công việc của chúng ta không?

“Tất cả chúng tôi đều có lúc phải diễn vai nền,” Michael James Lazar, thành viên SAG-AFTRA, từng có vai trong các phim bộ như How to Get Away With Murder, cho biết

AI tạo sinh tạo ra những cái mới, nhưng nó bắt đầu bằng việc học từ những cái cũ

Các ứng dụng AI như ChatGPT và Midjourney tạo ra văn bản hoặc hình ảnh mới, nhưng trước tiên, chúng phải được đào tạo bằng tư liệu tương tự với nội dung mà chúng đang cố gắng tạo ra.

Trình tạo văn bản, còn được gọi là Mô hình Ngôn ngữ lớn, cung cấp nhiều tư liệu cho việc đào tạo. “Có một lượng lớn văn bản có sẵn trên internet nên rất dễ dàng để họ thu thập và đào tạo,” Haibing Lu nói. Ảnh và video có trên mạng ít hơn văn bản, nhưng các mô hình AI vẫn đang học từ những hình ảnh mà chúng có thể tìm thấy. “Ảnh của bạn và ảnh của tôi có thể đã được thu thập và sử dụng. Nó đang diễn ra với ngày càng nhiều công nghệ hiệu quả hơn.”

Justine Bateman, diễn viên, biên kịch và đạo diễn, đã kịch liệt phản đối sử dụng AI trong việc làm phim, miêu tả nó “giống như một chiếc hộp. Giả sử bạn muốn nó viết sách. Bạn cho nó ăn một đống sách, sau đó bạn giao nhiệm vụ: ‘Viết cho tôi một cuốn sách về gấu trúc và vũ trụ,’ và nó sẽ nhả ra cuốn sách đó.” Với bà và những người khác trong ngành giải trí, chuyện không chỉ là AI có thể thay thế công việc của họ; mà bất kỳ kịch bản ChatGPT hoặc phim Midjourney nào cũng sẽ dựa một phần trên tác phẩm hiện có của các nhà làm phim. “Hãy tưởng tượng điều gì đó xuất hiện và không chỉ thay thế bạn mà còn thay thế bạn bằng chính tác phẩm của bạn,” bà nói.

Peter Cushing vai Grand Moff Tarkin trong cảnh phim Star Wars IV: A New Hope năm 1977

Hollywood đã tràn ngập AI — máy móc có thể làm được những gì nữa?

Các hiệp hội và AMPTP có thể đang tranh cãi về việc sử dụng AI trong phim, nhưng một phần của tương lai đã tới rồi. Nam diễn viên Peter Cushing qua đời năm 1994, nhưng ông đã được hồi sinh bằng kỹ thuật số trong Rogue One: A Star Wars Story năm 2016. Những ngôi sao như Robert De Niro, Harrison Ford và Samuel L. Jackson đã được trẻ hóa kỹ thuật số cho phim. Giọng của Anthony Bourdain quá cố đã được tái tạo cho một phim tài liệu gần đây về vị đầu bếp nổi tiếng. Một loạt ngôn từ tục tĩu đã bị loại bỏ và thay thế bằng các từ và chuyển động khuôn mặt mới được máy tính tạo ra cho Fall năm 2022, để phim có thể nhận được phân loại PG-13 thay vì phân loại R hạn chế hơn. AI là một phần khiến tất cả những hiệu ứng kỹ thuật số này khả thi.

Việc sử dụng AI tạo sinh bị hạn chế bởi ba điều: năng lực của máy tính, tư liệu đào tạo và thời gian.

“Việc xử lý hình ảnh cần máy tính năng lực cao hơn so với xử lý thông tin văn bản,” Haibing Lu nói. “Hiện vẫn còn chậm. Nếu bạn muốn tạo một video chứa nhiều hình ảnh thì tốc độ sẽ rất chậm.” Năng lực máy tính cao hơn và nhiều thời gian hơn sẽ tốn nhiều tiền hơn, nghĩa là việc tạo văn bản bằng AI hiện rẻ hơn và dễ dàng hơn so với hình ảnh và video. Nhưng chuyện đó sẽ thay đổi.

Samuel L. Jackson đã được trẻ hóa kỹ thuật số cho phim Captain Marvel

“Năng lực của máy tính tăng gấp đôi sau mỗi một đến hai năm,” Haibing Lu nói, nghĩa là công nghệ AI đang tiến bộ với tốc độ cấp số nhân. “Trong 10 năm tới, nó sẽ rất tuyệt vời.”

Những gì dùng vào đào tạo cũng làm hạn chế các ứng dụng AI, đây là một phần quan trọng trong cuộc chiến giữa AMPTP và hai hiệp hội. Những người tạo ra tư liệu đào tạo AI có được trả tiền khi tác phẩm của họ được sử dụng không? Xét về mặt pháp lý và đạo đức họ có cần được trả tiền không?

“‘AI tạo sinh’ không thể tạo ra bất cứ thứ gì nếu không được đào tạo trước với kho dữ liệu khổng lồ để nó kết hợp lại. Ai tạo ra dữ liệu đào tạo đó? Mọi người. Và những người đó xứng đáng có nhuận bút,” nam diễn viên kiêm đạo diễn Joseph Gordon-Levitt đã viết trong một bài xã luận gần đây trên tờ The Washington Post. Nhuận bút là khoản thanh toán tiền bản quyền mà nhiều người trong ngành giải trí nhận được khi tác phẩm của họ được sử dụng lại và là trọng tâm của cuộc chiến lao động hiện nay.

Đàm phán trưởng của công đoàn, Duncan Crabtree-Ireland, cho biết AMPTP muốn có quyền quét hình ảnh của các diễn viên nền (còn gọi là diễn viên quần chúng) và sử dụng vĩnh viễn hình ảnh của họ trong bất kỳ dự án nào họ muốn, với mức lương một ngày

“Máy tính có thể tái tạo hình ảnh của một người đã chết hoặc còn sống và biến người này thành nhân vật trong phim,” Daniel Gervais, giáo sư luật chuyên về luật sở hữu trí tuệ tại Đại học Vanderbilt, nói. “Trong trường hợp diễn viên còn sống, câu hỏi đặt ra là người này có được hưởng quyền gì khi hình ảnh của mình được sử dụng trong phim hay không. Thông thường câu trả lời là có, nhưng có những câu hỏi mới xuất hiện. Liệu một diễn viên có được trả tiền nếu hình ảnh của cô ấy được sử dụng trong phim, nhưng thực tế cô ấy không diễn trong bộ phim đó không?

Các hiệp hội nói rằng hãng phim muốn thay thế họ bằng AI, nhưng hãng phim nói không phải thế

Tại cuộc họp báo của SAG-AFTRA thông báo về cuộc đình công, đàm phán trưởng của công đoàn, Duncan Crabtree-Ireland, cho biết AMPTP muốn có quyền quét hình ảnh của các diễn viên nền (còn gọi là diễn viên quần chúng) và sử dụng vĩnh viễn hình ảnh của họ trong bất kỳ dự án nào họ muốn, với mức lương một ngày. AMPTP kịch liệt phản đối tuyên bố đó, nói rằng đề xuất gần đây nhất của họ chỉ “cho phép một công ty sử dụng bản sao kỹ thuật số của diễn viên nền trong bộ phim mà diễn viên nền được tuyển dụng.”

SAG-AFTRA tuyên bố các kế hoạch của AMPTP khiến “phần lớn công việc của diễn viên chính và diễn viên nền dễ bị thay thế bằng bản sao kỹ thuật số,” trong khi AMPTP cho biết họ muốn thiết lập các điều khoản “yêu cầu sự chấp thuận có hiểu biết và đền bù công bằng.” Trong khi đó, WGA muốn có một hợp đồng mới quy định rằng “AI không thể viết hoặc viết lại tư liệu văn học (và) không thể được sử dụng làm tư liệu nguồn,” cũng như tác phẩm của người viết không thể được sử dụng để đào tạo AI. Phản hồi của AMPTP với WGA cho biết chủ đề về AI cần “nhiều thảo luận hơn”.

Một thành viên SAG-AFTRA biểu tình tại thành phố New York ngày 21 tháng 7 với tấm biển tuyên bố “AI vô hồn”. Tranh luận về vai trò của AI ở Hollywood đang bùng nổ giữa cuộc đình công của hai công đoàn biên kịch và diễn viên

Những đề xuất này có thể thay đổi Hollywood, tùy thuộc vào cách giải quyết các cuộc đình công. Mặc dù đề xuất về diễn viên nền của AMPTP không quyết liệt như Crabtree-Ireland gợi ý, bất kỳ động thái nào nhằm hạn chế công việc của diễn viên nền, những người thường được trả mức lương tối thiểu, có thể loại bỏ con đường dẫn đến thành công cho những diễn viên đầy tham vọng. Nhiều diễn viên có khởi đầu sự nghiệp (và thẻ thành viên SAG-AFTRA của họ) bằng cách đóng vai quần chúng. “Tất cả chúng tôi đều có lúc phải diễn vai làm nền,” Michael James Lazar, thành viên SAG-AFTRA, từng có vai trong các phim bộ như How to Get Away With Murder, cho biết. “Việc này sẽ dần loại bỏ các vai đó.”

Việc sử dụng tài liệu AI để viết kịch bản cũng có thể loại bỏ con đường sự nghiệp của những biên kịch mới, ngay cả khi nó chỉ được sử dụng để hỗ trợ hoặc bổ sung.

“Hầu hết các biên kịch trong hiệp hội không kiếm sống bằng cách viết kịch bản từ giấy trắng,” Jason Vredenburg, giáo sư nghiên cứu điện ảnh và truyền hình Học viện Công nghệ Stevens, cho biết. “Rất nhiều khi họ kiếm sống bằng cách làm việc trên kịch bản của người khác. Đó là chỗ mà trí tuệ nhân tạo là mối đe dọa trực tiếp hơn.”

“Nếu các tập đoàn lớn nghĩ rằng họ có thể khiến con người mất việc làm và thay thế họ bằng trí tuệ nhân tạo thì thật nguy hiểm,” Fran Drescher, chủ tịch SAG-AFTRA, nói

Nhiều người ở Hollywood coi đây là mối đe dọa hiện sinh. “Nếu các tập đoàn lớn nghĩ rằng họ có thể khiến con người mất việc làm và thay thế họ bằng trí tuệ nhân tạo thì thật nguy hiểm,” Fran Drescher, chủ tịch SAG-AFTRA, nói với USA TODAY. “Và điều đó không có suy nghĩ hay lương tâm. Hoặc quan tâm. Và mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm.”

Joe Russo, đồng đạo diễn Avengers: Endgame, gần đây đã dự đoán về một tương lai đáng sợ hơn cho AI trong ngành giải trí. “Bạn có thể bước vào nhà và nói với AI trên nền tảng phát trực tuyến của mình, ‘Này, tôi muốn một bộ phim có hình đại diện cực thật của tôi và hình đại diện cực thật của Marilyn Monroe,’” anh nói trong một hội thảo tại Liên hoan phim quốc tế Sands ở Scotland vào tháng 4 năm ngoái. “Và đột nhiên, bây giờ bạn có một bộ phim hài lãng mạn dài 90 phút với sự tham gia của bạn.”

AI có thể ảnh hưởng đến người lao động bên ngoài Hollywood

Có một số vụ kiện ở Mỹ về AI đang chờ xử lý và kết quả của chúng sẽ gây hậu quả cho tất cả mọi người, không chỉ những người làm việc ở Hollywood.

ChatGPT là một chương trình trí tuệ nhân tạo miễn phí có thể viết những câu trả lời với giọng văn rất con người cho bất cứ điều gì bạn hỏi

“Văn phòng bản quyền Mỹ và hầu hết các học giả đều cho rằng một cỗ máy không thể là tác giả,” Gervais nói. “Nếu tòa án quyết định khác, sẽ có nỗ lực to lớn nhằm thay thế tác giả con người bằng máy móc trong tất cả các ngành sử dụng bản quyền làm nền tảng cho hoạt động kinh doanh của họ, bao gồm âm nhạc, phim, xuất bản sách (và) báo chí.”

Gervais nhận thấy không chỉ công việc trong lĩnh vực nghệ thuật và xuất bản đang bị AI đe dọa. “Máy móc sẽ có thể thay thế con người ở nhiều công việc được coi là ‘có tính nhận thức’, bao gồm nhiều công việc văn phòng,” ông nói. “Trớ trêu thay, việc thay thế lao động thủ công sẽ khó khăn hơn”.

Haibing Lu không nghĩ tình hình nghiêm trọng đến vậy. “AI có thể giúp chúng tôi làm nhiều việc nhưng vẫn yêu cầu các chuyên gia xác minh tính chính xác của thông tin,” ông nói, đồng thời lưu ý rằng một số luật sư gần đây đã cố gắng viết bản tóm tắt bằng ChatGPT và nhận được thông tin không chính xác. “Tôi không nghĩ AI sẽ thay thế hoàn toàn con người. Nhưng AI đã trở thành như một chiếc máy tính kỹ thuật số. Nó sẽ giúp chúng ta làm những phép toán cơ bản, nhưng chúng ta vẫn cần phải học. Nó chỉ giúp chúng ta cải thiện năng suất của mình.”

Justine Bateman (giữa), diễn viên, biên kịch và đạo diễn, đã kịch liệt phản đối sử dụng AI trong việc làm phim, miêu tả nó “giống như một chiếc hộp. Giả sử bạn muốn nó viết sách. Bạn cho nó ăn một đống sách, sau đó bạn giao nhiệm vụ: ‘Viết cho tôi một cuốn sách về gấu trúc và vũ trụ,’ và nó sẽ nhả ra cuốn sách đó”

Ngay cả nếu một ngày nào đó AI có thể viết kịch bản và tạo ra một bộ phim mà không cần bất kỳ biên kịch, diễn viên, đạo diễn, thiết kế bối cảnh, nghệ sĩ trang điểm hay nhà quay phim nào, liệu mọi người có muốn xem không?

Gervais chỉ ra: “Máy móc có thể đánh bại bất kỳ con người nào trên hành tinh trong nhiều trò chơi, bao gồm cờ vua, nhưng người ta vẫn trả tiền để xem những kỳ thủ con người giỏi nhất đấu với nhau.”

“Với phim ảnh cũng sẽ như vậy phải không?”